Petrol fiyatları yerinde sayarken akaryakıta yapılan peş peşe zamlara Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu (EPDK) el attı. Son dönemde gerçekleştirilen benzin zamlarını incelemeye alan Üst Kurul, fiyat artışlarında 'en yakın erişilebilir serbest piyasa oluşumunun dikkate alınmadığı' sonucuna vardı. Dağıtım şirketlerini uyaran Kurul, kendilerine çekidüzen vermeleri için 20 Haziran'a kadar süre tanıdı. Aksi halde idari soruşturma açacağını bildirdi.

Petrolün 150 dolara yaklaştığı Temmuz 2008'de benzin Türkiye'de ortalama 3,60 TL'den satılıyordu. Aradan geçen sürede petrolün varili 30 dolara kadar geriledi. Ancak indirimler benzinin pompa fiyatına sınırlı yansıdı. Son olarak 67 dolar civarında işlem gören petrole karşılık benzinin litre fiyatının 3,18 TL'ye çıkması bardağı taşıran son damla oldu. 'Akaryakıt devleri indirimde yavaş, zamda hızlı' eleştirileri üzerine harekete geçen Üst Kurul, başta Avrupa olmak üzere en yakın ülkelerdeki fiyatları mercek altına aldı. Yapılan incelemede zamların piyasa gerçeklerinden uzak olduğu sonucuna varılırken, fiyatların makul seviyeye çekilmesi için şirketlere 20 Haziran'a kadar süre tanındı. EPDK'nın internet sitesinde yayınlanan uyarıya göre, gerekli düzeltme yapılmazsa sektöre dönük soruşturma açılacak. Kusurlu bulunan şirketlere para cezaları kesilecek. Piyasada rekabetin bozulduğuna hükmedilirse Kurul'un iki aylığına tarife belirleme yetkisi bulunuyor.

Akaryakıt firmalarının hafta sonu yaptığı yeni zamla 95 oktan kurşunsuz benzinin litre fiyatı 3,12 liradan 3,18 liraya yükseldi. Mayıs ayı içinde hampetrolün varil fiyatındaki toplam artış 13 dolar oldu. Bir varil, 159 litre hampetrol alıyor. Dolayısıyla bir ay içinde hampetrolün litresi 0,08 dolar (1,53 liralık dolar kuru üzerinden hesaplandığında 0,12 kuruşa tekabül ediyor) artarken, bu durum 95 oktan benzinin litresine 24 kuruş zam olarak yansıdı. Aynı dönemde döviz kurunun artmaması da zammın gerekçeleri hakkında soru işaretlerine yol açtı. Uzmanlar bu açıdan EPDK'nın dün internet sitesinden yaptığı duyurunun ültimatom niteliğinde olduğunu belirtiyor. Tarifeler Daire Başkanlığı'nın Türkiye'deki pompa fiyatlarının yüksek olduğuna karar vermesinin sektörde önemli değişikliklere yol açabileceği kaydediliyor. Petrol Piyasası Kanunu, Kurul'a gerekli şartların oluşması halinde taban veya tavan fiyatı uygulama yetkisi veriyor. Akaryakıt fiyatlarının serbest piyasa şartlarına göre belirlenip belirlenmediğine yönelik konu uzun bir zamandan bu yana EPDK'nın gündemindeydi. Üst Kurul, tüketici derneklerinin yargıya taşıdığı konu hakkında yaklaşık bir yıldır şirketlerin fiyat oluşturmaları, malî tabloları, kâr marjları gibi konularda çalışma sürdürüyordu. Kurum en son Eylül 2008'de bir fiyatlandırma yönetmeliği çıkararak tüm şirketlerin bu esaslara uygun olarak tarifelerini sunmalarını istemişti.

Benzine bir ayda 4 zam

Eleştirilerin hedefindeki petrol şirketleri zamma gerekçe olarak hampetrol fiyatlarındaki yükselişi gösteriyor. Brent tipi petrolün varil fiyatı dün 67 dolardan işlem gördü. 1 Mayıs'ta ise 52,8 dolardı. Mayısta oluşan 14 dolarlık fark, benzine 4 kez zam olarak yansıdı. Benzinde bir önceki zam 19 Mayıs'ta yapılmıştı. 5 kuruş artırılan 95 oktan benzinin litresi 3,12'liradan satılmaya başlanmıştı. Zamlar, yakıttan alınan dolaylı vergileri gündeme getiriyor. Benzin, rafineri çıkışından 219 kat fazla fiyata satılıyor. KDV hesaplanırken ÖTV'li fiyatın üzerinden yüzde 18 KDV alınması 'verginin vergisi' yorumlarına yol açıyor. ZAMAN