Futbolun ilk modern kurallarını masonlar koydu

TARİH 26 Ekim 1863.

Yer Londra.

İngiltere Birleşik Büyük Mason Locası, futbolun kurallarını koymak üzere toplandı. Ama biz önce dünyanın en popüler sporu futbolun nasıl doğduğuna ilişkin birkaç cümle yazalım:

Avrupa merkezli "resmi tarih anlayışı" her şeyi kendisiyle başlatmayı ádet edinmiştir. "Futbol nerede doğdu" diye anket yapsak, yanıtı kuşkusuz İngiltere olurdu. Peki, gerçek öyle mi?

Bugünkü futbola benzeyen ilk oyun MÖ 2700’lü yıllarda Çin’de ortaya çıktı. Adı; "tchu chu" idi. Bu spor MS 7. yüzyılda Japonya’da ortaya çıkan "kemari"nin atasıydı. İddiaya göre, "kemari" Marko Polo sayesinde İtalya’ya geldi. Adı da değişti; "calcio"!

Elde hiç yazılı kaynak olmadığı için bilgiler hep iddia düzeyinde kalmaktadır. Dayanaklar ise duvar resimleri, seramik desenleridir. Bunlara göre, Antik Yunan’da "harpaston" adıyla bilinen bir oyun oynanmaktaydı.

Bu oyundaki top; domuzun idrar torbasının kıl ya da tüyle doldurulmasıyla elde ediliyordu. Ve bu oyun hem ayakla, hem elle oynanıyordu. Oyunun Roma’daki adı, "harpastum" idi.

Gelelim modern futbolun beşiği denilen İngiltere’ye:

İngiltere’ye futbolu da MS 1611-80 yılları arasında Romalı lejyonerler götürdü.

İngilizler, Romalılardan kurtuluşlarını "Derby" adını verdikleri yerde oynadıkları futbol maçlarıyla kutlamayı gelenek haline getirdiler.

Zamanla "derby"lerin yerleri çoğaldı. Futbol, Britanya Adası’nda çok yaygınlaştı. Hiçbir kuralı yoktu. Bu nedenle maçlar çok kanlı geçiyordu. 1314 yılında Londra Belediye Başkanı Nicholas Farndon, futbolu yasakladı.

1609’da 12 kişi futbol oynamaktan, bir kişi de futbolu seyretmekten suçlu bulunup idam edildi! Ancak yasaklamalar futbol sevgisinin önüne geçemedi. Futbol adada bazen yasaklandı bazen serbest bırakıldı.

İngiltere zamanla sömürgesi olduğu topraklara futbolu da götürdü.

Sanayi devriminin başlamasıyla birlikte futbol sadece köylülerin oynadığı bir oyundan çıkıp, işçilerin ve üniversitelilerin de uğraşı haline geldi. Futbol artık kurumsallaşıyordu. Milli ligler kurulmadan önce futbolun kurallarının konulması gerekiyordu.

İngiltere Birleşik Büyük Mason Locası, Londra-Great Queen Street’te, modern futbolun kurallarını koymak için ardı ardına beş toplantı yaptı. Sonunda İngiltere Futbol Birliği’nin kurulmasına karar verildi. Sonrası malumunuzdur; takımlar kuruldu vs. vs.

Osmanlı’ya her ne kadar modern futbolu İngilizler getirse de, bu "ayak topuna" Türkler pek yabancı değildi.

Orta Asya’da Türklerin ayaktopu: Tepük

SIĞIR kursağı ya da öküz ödünü şişirerek top yaparlardı.

İki rakip takım, bu topu, toprağa sapladıkları iki mızrağın arasından ayaklarıyla vurarak geçirmeye çalışırlardı.

Kuralı da vardı; rakibin baldırına tekme vurmak, çelme takıp düşürmek yasaktı.

Bir de top; kesinlikle elle tutulmayacak ve sınırları belirlenmiş alanın dışına çıkarılmayacaktı. Bu oyunun öz Türkçe bir adı vardı: Tepük!

Tepük; tepmek, tekmelemek anlamına geliyordu.

Bazı Türk boylarında ise bu oyunun adı; "tomak"tı.

Tomak aslında kısa konçlu çizme demekti. Bu ayaktopu oyununa "tomak" denmesinin nedeni; oyunun kısa konçlu bu çizmeler giyilerek oynanmasıydı. Peki, bu bilgiler nerede yazılıydı:

Süleymaniye’de Esad Efendi Kütüphanesi’nin 2107 numaralı, Seyyid Ali Ekber’in "Hıtay-ı Name" adlı kitabında...

Ayasofya Müzesi Kütüphanesi’nde 3039 numaralı "Tarih-i Timur" adlı eserde...

Süleymaniye Kütüphanesi’nde, "Aşir Efendi Kitapları" bölümünde bulunan ve Ali Kuşçu tarafından çevrilen, "Tarihi Hata ve Hoten" adlı İranlı bir tüccar tarafından yazılmış kitapta...

Ve ünlü Türk bilgini Kaşgarlı Mahmud’un "Divan-ı Lugat-it Türk" adlı eserinde yazılıydı.

Anlayacağınız Türkler futbola pek uzak değildi yani.

Soner Yalcın/Hürriyet