CHP, İYİ Parti, Demokrat Parti, Saadet Partisi, Gelecek Partisi ve DEVA Partisi temsilcileri, parlamenter sistem modeli üzerine geliştirdikleri önerileri ortaklaştırmak için üçüncü kez Meclis’te bir araya geldi. Ortak metin üzerine çalışmaya başlayan partilerin önemli başlıklarından biri yürütme gücü elinden alınacak cumhurbaşkanının konumu, görev ve yetkileri olacak.Yürütmenin Meclis tarafından belirlendiği parlamenter sisteme ilişkin muhalefetin önerilerinde, cumhurbaşkanının yetkileri ve görev süresiyle ilgili farklı görüşler var. CHP yeni dönemde cumhurbaşkanını “tarafsız hakem” olarak nitelerken, İYİ Parti bu görüşten farklı olarak daha geniş yetkiler öngörüyor. CHP ve Gelecek Partisi cumhurbaşkanlığı için dönem ve süre sınırı getirmezken, İYİ Parti ve DEVA bir dönem kuralını öneriyor.

CHP’NİN TARİFİ: TARAFSIZ HAKEM KONUMUYLA UYUMLU OLMALI

Ana muhalefet partisi CHP’nin, 'Demokratik Hukuk Devleti İçin Güçlendirilmiş Parlamenter Sistem' başlığıyla hazırladığı rapora göre ‘yeni sistemde’ cumhurbaşkanının görev ve yetkileri, “tarafsız hakem” konumuyla uyumlu olmalı.

‘Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi’ni “tek adam rejimi” olarak niteleyen ve sistemin değişmesi için “erken seçim” çağrısı yapan CHP’ye göre cumhurbaşkanının görev ve yetkilerinin parlamenter sistemle uygun bir şekilde daraltılması ve sınırlandırılması gerekiyor. Cumhurbaşkanının bütün işlemlerinin “karşı-imza” kuralına bağlı olmasını, istisnai nitelikteki tek başına yapacağı işlemlerin ise Anayasa’da sayma yoluyla sınırlı olarak düzenlenmesi gerektiğini öneren CHP’ye göre cumhurbaşkanına tek başına OHAL ilan etme yetkisi tanınmamalı.

'TBMM SEÇİMLERİNİ YENİLEME YETKİSİ SINIRLI OLMALI'

Cumhurbaşkanının siyasi partiyle ilişkisinin bulunmaması gerektiğini belirten CHP’nin önerileri arasında, cumhurbaşkanının ne kadar süre ve kaç dönem görev yapacağına ilişkin ise bir sınırlama bulunmuyor. Cumhurbaşkanının “sembolik olmasını” öngören parti, siyasi sorumsuzluğu esas kabul edip, cezai sorumluluğunun ise “Anayasa ihlali” ile sınırlandırılması gerektiğini savunuyor. CHP’ye göre cumhurbaşkanının görevi dışındaki hukuki-cezai sorumluluğu ise yine Anayasa’da düzenlenmeli, yargılama makamı ve usulü belirtilmeli. Öte yandan CHP’ye göre cumhurbaşkanının TBMM seçimlerini yenileme yetkisi belli koşullara bağlı sınırlı bir yetki olmalı ve cumhurbaşkanına kural koyma biçiminde düzenleyici işlem yetkisi tanınmamalı.

İYİ PARTİ: SADECE TEMSİLİ GÖREVLER ÜSTLENMEYECEK

“İyileştirilmiş ve Güçlendirilmiş Parlamenter Sistem” başlığıyla parlamenter sistem önerilerini kamuoyuyla paylaşan İYİ Parti, cumhurbaşkanını “Tarafsız Cumhurbaşkanı” ifadesiyle tanımlıyor.

Cumhurbaşkanının sadece tek bir dönem görev yapmak üzere seçileceğini, görev süresinin ise 6 yılla sınırlı tutulacağını belirten İYİ Parti’ye göre, cumhurbaşkanı ‘Güçlendirilmiş Parlamenter Sistem’de sadece temsili görevler üstlenmeyecek.

CHP’nin aksine cumhurbaşkanına daha geniş yetkileri öngören İYİ Parti bunun nedenini ise şu ifadelerle açıklıyor: “Türk siyaset pratiği, bazı görev alanlarının gündelik siyasi tartışmaların dışında tutulmasının gereğini açıkça göstermektedir. Bu bakımdan siyasi aidiyet dışında, sadece ve sadece liyakat esasının ön planda tutulması gereken örneğin Genelkurmay Başkanı, MİT Başkanı (Müsteşarı), Diyanet İşleri Başkanı gibi pozisyonlarla, büyükelçilerin ve valilerin atanmasında üçlü kararname ile Cumhurbaşkanı söz sahibi olacaktır. Bu alanlarda liyakat esaslarının oluşturulması ve bunun sürekli olarak korunması konusunda hassas davranacaktır.”

SEÇİLME YÖNTEMİNE DAİR NET BİR ÇERÇEVE YOK

Cumhurbaşkanının görev ve yetki alanının, “devleti ve milletin birliğini temsil eden”, “demokrasinin tıkandığı alanlarda devletin ve siyasetin kurumları arasından hakemlik vazifesini ifa eden”, “devletin en üst organı” şeklinde düzenleneceğini belirten İYİ Parti, cumhurbaşkanının seçilme usulüne ilişkin ise net bir çerçeve çizmiyor.
Cumhurbaşkanının TBMM tarafından ya da halkoyuyla seçilmesi kararına ilişkin İYİ Parti, “Anayasanın değiştirilme döneminde siyasi partilerin ortak çalışması ve milletimizin talebi doğrultusunda nihai olarak karar verilecektir” vurgusu yapıyor.

DEVA: VETO YETKİSİ KALDIRIP BİR DÖNEM KURALI GETİRİLECEK

“Özgürlükçü, Katılımcı ve Çoğulcu Demokrasi İçin Güçlendirilmiş Parlamenter Sistem” başlığıyla “yeni sistem” önerilerini açıklayan DEVA Partisi ise, Cumhurbaşkanlığını “sembolik yetkileri olan bir makam” olarak niteliyor.

Cumhurbaşkanı seçilen kişinin siyasi partisiyle olan ilişiğinin kesileceğini belirten DEVA, Cumhurbaşkanının yalnızca bir dönem seçilmesi ve bu sürenin yedi yılla sınırlı tutulması kuralını getireceklerini taahhüt ediyor. Cumhurbaşkanının tarafsızlığını güvence altına alacaklarını belirten DEVA, cumhurbaşkanının seçim yöntemine ilişkin ise net bir yöntem belirlemedi.
Cumhurbaşkanının kanunları veto yetkisine son verileceğini, kanun yapım süreçlerindeki etkisini yalnızca bir uyarı niteliği taşıyan “geri gönderme yetkisi” ile sınırlandıracaklarını belirten DEVA, “Kanunların cumhurbaşkanınca yayınlanmasında yaşanabilecek gecikmeleri önleyecek tedbirleri alacağız” diyor.

GELECEK PARTİSİ: CUMHURBAŞKANI MECLİS TARAFINDAN SEÇİLECEK

“Tam Demokrasi İçin Güçlendirilmiş Parlamenter Sistem” başlığıyla “yeni sistem” önerilerini açıklayan Gelecek Partisi’ne göre “yeni dönemde” cumhurbaşkanının icraî bir yetkisi olmayacak. Cumhurbaşkanını “Sembolik cumhurbaşkanı” olarak niteleyen parti, cumhurbaşkanının Meclis tarafından seçileceğini, sembolik ve törensel yetkilere sahip kılınacağını belirtti.
Cumhurbaşkanının verdiği tüm kararların Başbakan ve ilgili bakanın karşı imzasına tabi kılınacağını belirten Gelecek Partisi, cumhurbaşkanının sadece “vatana ihanet” nedeniyle Yüce Divan’a sevk edilebileceğini, Yüce Divan’a sevk edilen bir cumhurbaşkanının görevinin de otomatik olarak sona ereceğini belirtti.

6 MUHALEFET ORTAK METİN İÇİN MASADA
Güçlendirilmiş parlamenter sisteme ilişkin CHP, İYİ Parti, Gelecek Partisi, DEVA, Saadet Partisi ve Demokrat Parti’nin aralarında yer aldığı altı siyasi parti son 2 ayda üç toplantı gerçekleştirdi. Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi yerine getirilmesi amaçlanan “yeni sistemin” nasıl olacağı konusunda ortak mutabakat aranan masada çalışmalara hız verildi.
“Parlamenter sistem” için bugüne dek yapılan çalışmaların ortak bir çalışma haline getirilmesi için müzakereler devam ediyor. Edinilen bilgiye göre masadaki partiler henüz ortak metin konusunda uzlaşmadı ve toplantılar iki haftada bir yapılmaya devam edecek./GAZETEDUVAR