Kalkınma Bakanı Cevdet Yılmaz’ın, Kıdem Tazminatı sistemi yerine, “Kişisel Tazminat Hesapları” sistemini getirmeye hazırlandıklarına, yetişirse değişikliğin İstihdam Paketi’nde yeralabileceğine dönük açıklamaları gündeme bomba gibi düştü. Kalkınma Bakanı Cevdet Yılmaz’ın dünkü VATAN’da “Kişiye özgü hesaplar olacak. Kötüye kullanmayı da engellemiş olacağız, kendi hesabınızda biriken parayı bileceksiniz. Miktarı, kim ne yatırmış, ne zaman yatırmış, tutar nereye ulaşmış hepsini bileceksiniz ve takip edeceksiniz” sözleriyle anlattığı yeni sistem kamuoyunda tartışma yarattı. Yılmaz’ın açıkladığı ve dünyada da Avusturya Modeli olarak bilinen ‘Kişisel Tazminat Sistemi’nin Türkiye’ye uyarlanacağının ortaya çıkmasıyla da gözler Avusturya’da uygulanan sisteme çevrildi.

Avusturya’da Kıdem Tazminatı modelinin değiştirilmesi sürecinde, öncesini ve sonrasını da yaşayan ve tartışmalarda bizzat yeralan Viyana İşçi Odası’nın Türk Hukuk Danışmanı Kadim Ülker, Türkiye’deki söz konusu tartışmalar ışığında kritik uyarılar yaptı. Kişisel Hesap Sistemi’ne ilişkin Avusturya’da yaşanan deneyimini VATAN’a anlatan Ülker, “Sistemin getirdiği iyileştirmeler de oldu ama temel olarak bu sistemle Avusturya’daki çalışanlara kazık atıldı. Eski sistemde 10 yıl çalışan 6 bin euro ikramiye alıyordu, artık yeni sistemde sadece 2.7 bin euro ikramiye alabiliyor” diye konuştu. Avusturya’da sistemin neler getirdiğinin uzun uzun anlatıldığını belirten Ülker, “Ancak nihai olarak işçilerin hakettikleri tazminat tutarlarını karşılaştırdığınızda durum ortaya çıkıyor” dedi.

2 temel soru

Kadim Ülker, yeni durumun anlaşılabilmesi için çok çarpıcı bir de örnek verdi: “Yeni sistemdeki tazminat ödemesinin eski Kıdem Tazminatı’na eşit olabilmesi için 37 yıl çalışmış olmak gerekiyor. Yani kısacası, eski Kıdem Tazminatı’na göre 25 yıl çalışıldığı durumda alınacak tazminat tutarı, yeni sisteme göre ancak 37 yıl çalışmayı gerektiriyor.”

Ülker, “Türkiye’de yeni sistemle ilgili tartışırken, laf kalabalığını bir kenara itip, 2 temel soru sormayı unutmayın” uyarısında bulundu.

1- Yeni sistemde alacağım tazminat tutarı ne olacak?

2 - İşveren hesabıma parayı yatırmazsa, yaptırımı nedir? benim haklarım nedir? İşte bu iki soruya mutlaka yanıt arayın.”

Ülker’in verdiği bilgilere göre kişisel hesap sisteminde, işçiye ödenecek tazminat primleri işverenden kesiliyor, işçinin hesabında birikiyor. Eski sistemden farklı olarak 3 yıl farklı işverenle çalışmış olanlar da artık tazminat hakkı kazanabiliyor. Sistemde tazminata devletten katkı yok. Sadece işveren, çalışanın hesabına yatırılması amacıyla tazminat kasasına işçi ücretinin yüzde 1.53’ü oranında para yatırıyor. Tazminat ödenirken, işçinin parasından yıllarca birikmiş masraflar kesiliyor. Avusturyalı işçiler de, zaten en çok bunun için tepki gösterdi.

Artık 25 yıl yerine 37 yıl çalışmak gerekecek

KADİM Ülker, eski sistemde 10 yıl çalışan bir işçinin Kıdem Tazminatı olarak 4 aylık maaşını aldığını, yeni sistemde ise bu tutarın çok daha düşük olduğunu belirtti. Ülker’in verdiği bilgilere göre sistem şöyle işliyor:

Örneğin ortalama 1.500 euro alan bir Avusturyalı işçi, 10 yıl çalıştığında 6 bin euro tazminatını alabiliyordu. Ancak yeni sistemde işveren her ay, bu maaşın yüzde 1.53’ü oranında bir tutarı tazminat kasasına, yani üzerinde anlaşılan banka ya da kasa denilen şirkete yatırıyor. Bu kapsamda işveren söz konusu işçi için her ay 22 euro yatırıyor. 10 yıl boyunca bu tutar o hesapta, kuralları belirlenmiş şekilde ve riskli yatırımlara girmeksizin nemalandırılıyor. Avusturya’da oldukça düşük olan resmi nema oranlarıyla işletilen tutar, 10 yılın sonunda 2 bin 700 euroyu buluyor. Ancak bu tazminat ödenirken, o bankanın söz konusu hesap için 10 yıl boyunca yapığı masraflar da hizmet masrafları olarak kesiliyor. Sonuçta 10 yıllık ortalama maaş alan bir işçi için en fazla ortalama 2 bin 500 euro tazminat alabiliyor.”

Tartışılan modelde banka masrafları işçiden kesiliyor

2003 yılında bir “kişisel hesap sistemi” getiren Avusturya Modeli, işverenler tarafından yatırılan primler ile oluşturulan “kişisel hesapların” hükümetler tarafından kullanılamaması esasına oturuyor.

8Avusturya Modeli’nde işverenden kesilen para işçinin hesabında birikiyor.

Sadece işveren, çalışanın hesabına yatırılması amacıyla tazminat kasasına ücretin 1.53’ü oranında para yatırıyor.

Eski sistemde aynı işyerinde 3 yıl çalışmamış işçiler tazminat hakkı kazanamazken, yeni sistemde farklı işyerlerinde de çalışılsa tazminat hakkı doğuyor.

Ancak sistemin işçi tarafını fazla memnun etmediğine de dikkat çekiliyor. Bu avantaja karşılık tazminat ödenirken, işçinin parasından yıllarca birikmiş masraflar da kesiliyor. Avusturyalı işçiler en çok buna tepki göstermiş.

Avusturya’da 2003 yılından önceki sistemde 25 yılda 12 maaşı bulan tazminat tutarına ulaşabilmek için yeni sistemde 37 yıl çalışmak gerekiyor