İşkur Genel Müdürlüğü’nün hazırladığı yasa değişikliği taslağıyla fondan faydalanma şartları kolaylaştırılıyor. Fonun amacına hizmet et-mediği ve işsizlere ait paranın devletin borçlanma ihtiyacında kullanıldığı yönünde işçi ve işveren kesiminden yapılan eleştirileri bakanlık nihayet dikkate aldı. 1 Haziran 2000 tarihinden itibaren fonda biriken 14 katrilyon lirayı aşan miktarın bugüne kadar sadece 372 trilyon lirası işsizlere verilebilmişti. Türkiye İş Kurumu Genel Müdür Vekili Namık Ata, konuya ilişkin taslağın Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’na gönderildiğini açıkladı. Düzenlemenin yürürlüğe girmesiyle daha fazla işsizin sigorta kapsamına gireceğini belirten Ata, “Fonun aktueryal (gerçekçi verilere dayanan) hesaplarını yaptık. Hem yararlanma şartları kolaylaşacak hem de ödemelerde hakkaniyet sağlanacak.” dedi.

Taslakta İşsizlik Sigortası Fonu’ndan maaş alabilmek için son 4 ay kesintisiz prim ödeme şartı kaldırılıyor. Son üç yılda en az 600 gün sigortalı çalış ma koşulu da 450 güne düşürülüyor. Çalışırken yüksek prim ödeyenlere, halen 350 milyon lira olan asgari ücretin iki katı maaş ödenmesi öngörülüyor. Şu anki mevzuata göre hak edenlere son dört aylık maaş ortalamasının yarısı kadar işsizlik ödeneği veriliyor. Yüksek prim ödese bile maaş sınırı net asgari ücreti geçemiyor.

Halen son üç yılda 600 gün prim ödeyenlere 6 ay, 900 gün ödeyenlere 8 ay, 1.080 gün ödeyenlere de 10 ay süreyle maaş ödeniyor. Yeni taslak, 600 günü 450’ye, 900 günü 600’e, 1.080 günü de 1.050 güne indiriyor. Çalışma Bakanlığı’nın yaptığı hesaplara göre yeni düzenlemeyle İşsizlik Sigortası Fonu’ndan yararlanan kişi sayısı yüzde 30 artacak. Ayrıca işsizlere yönelik mesleki eğitim faaliyetleri için daha fazla kaynak aktarılacak.

Hak-İş Genel Başkanı Salim Uslu, taslağı eskisine göre olumlu bulduklarını söyledi. Buna rağmen şartların daha da kolaylaştırılmasını isteyen Uslu, “Herkes çalışırken ne kadar prim ödediyse o kadar işsizlik maaşı alabilmeli.” değerlendirmesinde bulundu. Uslu, kısa süreli işsizlik ödeneğinin yeterli olmadığını savunarak, Türkiye’de ortalama iş bulma süresi dikkate alınmasını istedi. Ödemelerin açlık sınırının üzerine çıkarılmasını öneren Türk-İş Genel Başkanı Salih Kılıç, “İşsizlere daha fazla parasal destek sağlanırsa bunun tamamı ekonomiye geri döner ve canlılık artar.” diye konuştu.

Ankara Ticaret Odası Başkanı Sinan Aygün de mevcut durumu, “Para var, işe yaramıyor, ilaç var, yaraya sürülmüyor.” sözleriyle özetledi. Fonun amacına hizmet etmediğini vurgulayan Aygün, şu öneride bulundu: “Fondan işsizlere daha fazla kaynak kullandırılırsa, artışa geçen kapkaç ve gasp suçlarının önüne geçilebilir. İşsizlik bu suçların temel nedeni.” AK Parti’nin sendika kökenli milletvekili Hüseyin Tanrıverdi ise işsizlerin nitelikli işgücü haline getirilmesi amacıyla mesleki eğitim kurslarına ağırlık verilmesini istedi. Yeni düzenlemeyle bunun daha kolay hale getirileceğini ifade eden Tanrıverdi, böylece fonun amacına hizmet eder hale geleceğini bildirdi. Türkiye İnşaat Sanayicileri İşveren Sendikası Genel Başkanı Şükrü Koçoğlu ise, sözsonu fonun Türkiye’de bugüne kadar en iyi yönetilenlerin başında geldiğini söyledi. Koçoğlu, “Fonun kuruluş amaçlarına aykırı kullanımına izin verilmemelidir. İş-Kur’un işsizlere istihdam imkânları meydana getirecek eğitim faaliyetlerini aktif olarak üstlenmesi önem taşımaktadır.” dedi.

İşsizlik Sigortası Fonu’nda 4 yılda 14 milyar YTL (14 katrilyon TL) birikti. İşini kaybedenler için kurulan fondan işsizlerin payına şimdiye kadar yalnızca 372 trilyon lira düştü. Fondan yararlanma şartlarının ağırlığı sebebiyle 2000’den beri sadece 400 bin kişi işsizlik maaşı alabildi. İşsizlere verilmeyen katrilyonlar, faiz geliri için devlet iç borçlanma senetlerine yatırılıyor. Yüksek faizlerden yararlanan fon, varlığını bir yıl içinde yüzde 27,7 artırdı. Enflasyondan arındırıldığında reel artış yüzde 17’yi buldu. Fon varlığının yüzde 73,88’i bonoya, yüzde 19,57’i tahvile, yüzde 5,79’u da dövize endeksli tahvile yatırıldı. Ayrıca yüzde 0,75’i bankaların vadeli mevduat, yüzde 0,01’i de döviz tevdiat hesaplarında tutuluyor. Fondaki 14 katrilyon liranın 8 katrilyon 436 trilyon lirası faiz gelirlerinden, 4 katrilyon 475 trilyon lirası işçi ve işveren primlerinden, 1 katrilyon 511 trilyon lirası devlet katkısından, 7 trilyon 244 milyar lirası idari para cezalarından oluşuyor. İşsizlik maaşı, çalışmak istediği halde kendi kusuru dışında işini kaybedenlere ödeniyor. Kendi isteğiyle işten ayrılan ya da ahlak ve iyi niyet kurallarına uymadığı için işten atılanlar faydalanamıyor. Mevcut düzenlemeye göre fondan yararlanmak için kişinin 3 yıl içinde, son 120 günü sürekli olmak üzere 600 gün sigortalı çalışması gerekiyor. İşsizlik maaşı alanlarla bakmakla yükümlü yakınları bu süre içinde SSK’nın sağlık hizmetlerinden de faydalanıyor. İşsizlik sigortası zorunlu yatırılıyor. Her personel için prime esas aylık kazançlar üzerinden sigortalı yüzde 1, işveren yüzde 2 ve devlet yüzde 1 prim ödüyor. Tüm ödemeler İşsizlik Sigortası Fonu’nda toplanıyor.

Türkiye’de 4 yıl önce başlatılan işsizlik sigortası, Avrupa ülkelerinde 50 yıldır uygulanıyor. Avrupa’da, işçi ve işverenlerden kesilen primlerle oluşturulan fondan işsizlere asgari yaşam düzeyi çerçevesinde ödeme yapılıyor. Ödeme süreleri 12 ay ile 60 ay arasında değişiyor. İşsizlik ödemeleri, işçinin çalışırken aldığı maaşın yüzde 80’i baz alınarak hesaplanıyor. Türkiye Kamu-Sen’in yaptığı bir araştırmaya göre Norveç’te işsizlere aylık bin 500 dolar, Danimarka’da bin 400 dolar, Fransa’da bin dolar, Almanya’da 850 dolar ve Belçika’da da 840 dolar işsizlik maaşı ödeniyor. Ayrıca işsizlik maaşı süresi dolduktan sonra devlet daha düşük olmakla birlikte işsizlik yardımı yapıyor.