Türkiye, 1915’ten bu yana Almanya’da tutulan Hitit dönemine ait Boğazköy Sfenks’ini bir kez daha geri istedi. Kültür Bakanı Ertuğrul Günay, Almanya eseri iade etmezse, Hattuşaş’ta kazı yapan Alman arkeologların çalışma izinlerinin iptal edileceğini açıkladı

Kültür Bakanı Ertuğrul Günay, 1915’te sergilenmek amacıyla Almanya’ya götürülen ve bir daha da iade edilmeyen Boğazköy Sfenksi’nin iade edilmesi çağrısında bulundu. Alman Tagesspiegel gazetesine konuşan Günay, Berlin Müzesi’nde tutulan sfenksin iade edilmemesi durumunda 104 yıldır Çorum Boğazkale’de bulunan Hitit’in başkenti Hattuşaş’ta bilimsel kazı yapan Alman Arkeoloji Enstitüsü’nün çalışma izninin iptal edileceğini açıkladı. Bakan Günay’ın iade çağrısını daha önce UNESCO da yapmıştı. UNESCO, Boğazköy Sfenksi’nin Türkiye’ye iadesi konusunda Almanya’ya görüşmelere devam edilmesi çağrısı yapmıştı.

Almanya geri vermiyor!

Şimdiye kadar yapılan iade taleplerine kulaklarını tıkayan Almanya, aynı tavrını bir kez daha sürdürdü. Berlin’deki belli başlı müzeleri bir araya getiren Prusya Kültürel Miras Vakfı başkanı Hermann Parzinger, Türkiye’nin sfenksi 1930’lardan beri geri istediğini dile getirirken “Alman ya da Türk tarafından yasalarda bir değişiklik olmadı. Alman-Türk ilişkileri dolayısıyla bu konuya yeni ve yapıcı bir çözüm getirmeliyiz. Türkiye’de kazı yapan Almanların alanını kapatma tehdidi etmek olumlu bir sonuç alınmasına yardımcı olamaz” dedi.

“Bakanın çıkışı yerinde”

Sanat Tarihçisi Prof. Dr. Semavi Eyice: “Eski kanunlar arkeologların bulunacak eserlerin 3’te birini alabileceğini, 3’te 1’i toprak sahinine diğer kalan da devlete bırakılacağını söylüyor. Bu kanunla birçok hazinemiz gitmiştir. Şimdi geri istesek de vermezler. Yabancı arkeologlara bir yıllardan beri kapılarımızı açmışız, bir yabancı hayranlığı vardır. Yeni bir eser bulunduğunda bile hemen uzman olarak yabancı arkeolog çağırıyor. Bakan Günay, Almanlara verdiği ültimatomla, yabancı kazılarda eşbaşkanlık siteminin mesajlarını veriyor. Yani yabancı kazıları, Türk eşbaşkanlarla takip edileceğini söylüyor. Almanlar sfenksi iade eder mi, bir sonuç çıkar mı bilmem, ama onlara diş göstermekte fayda var. Belki Almanlar sfenksi geri iade etmek için hakekete geçerler. Bakan Günay’ın çıkışı yerindedir, biraz sesimizi çıkartmak her zaman iyidir. Bu işi daha sıkı tutmak lazım. Her buluntunun kaydını alınması ve yurtdışına eserlerin kaçırılmasını önlemek lazım. Yabancıların kazı yaptıkları alanlarda diplomatik bavullarla bir çok eseri yurtdışına kaçırmıştır. Bu nedenle işi sıkı tutmak lazım. Arkeologların izninin iptal edilmesi dışında bu izinlerin verilmesini sıkı tutmak lazım. Yabancı arkeologların başına, Türk arkeolog komiser dikmeli ve o komiser de gözünü açık tutmalı.”

‘Çözüm diplomatik yollarla olmalı’

Arkeoloji yazarı Özgen Acar: “1986 yılında ilk defa gündeme getirdim, Berlin Müzesi’nde iki tane Boğazköy’den gitme sfenks ve 11 bin adet çivi yazılı tablet vardı 1. Dünya Savaşı sonrası okunup onarılması üzerine Berlin’e gönderildi. 2. Dünya Savaşı sonrası Berlin Müzesi’nin olduğu kısım Doğu Almanya’da kaldı ve iade zorlaştı. 1986 yılında Dışişleri Bakanlığı Kültür Dairesi bu eserlerin peşine düştü ve Berlin’de uzmanları görevlendirdi. Bu uzmanlar Berli’e gitti ve Hitit devlet arşivi’nin 11 bin tabletini geri getirildi. Ayrıca 2. sfenks de geri geldi ve bugün İstanbul arkeoloji müzesinde sergileniyor. İlk sfenks çok parçalı halde, 100’den fazla parcaya ayrılmış ayrıca duvara gömülü olarak sergileniyor. Diplomatik çabalarla bu sorun çözülmeli ve eser iade edilmeli.”
27/02/2011