|
|
Türkiye’de milyonlarca kişinin gözü kulağı Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın yapacağı açıklamadaydı. Uzun süredir emeklilik hakları için mücadele veren Emeklilikte Yaşa Takılanlar’ın (EYT), seçim öncesi bir kazanım elde edeceği bekleniyordu ancak bunun detayları belli değildi. Cumhurbaşkanı Erdoğan, 28 Aralık’ta Cumhurbaşkanlığı Külliyesi’nde düzenlediği basın toplantısında, daha önce bütçeye yük olacağı gerekçesiyle karşı çıktığı EYT düzenlemesini yapacaklarını duyurdu. Buna göre, yaklaşık 2,5 milyon kişi, yaş şartı aranmaksızın emeklilik hakkına sahip oldu. EYT açıklamasından bir hafta sonra emeklilere yüzde 30 zam yapıldığı ‘müjdelendi.’ Bununla ilgili duyurunun yapıldığı gün, TÜİK aralık ayı enflasyonunu yüzde 1,2, yıllık enflasyonu ise yüzde 64 olarak açıkladı. Seçime doğru hükümetin vaatlerinin ekseninde yer alan emeklilik sistemi, ne kadar sürdürülebilir? Bu soruların cevabını SGK Kurucu Başkanı ve Meral Akşener’in Başdanışmanı Birol Aydemir ve BES (Bireysel Emeklilik Sistemi) Uzmanı Zeynep Candan Aktaş Gazete Duvar'dan Meral Candan'a Konuştu ‘SİSTEM SÜRDÜRÜLEBİLİR DEĞİL’ TÜİK’in 2022 yılı ocak rakamına göre; Türkiye’de 15 yaş üstü çalışabilir nüfus 64 milyon iken, çalışabilir nüfusun 34 milyonu işgücünde görünüyor. SGK’ye kayıtlı olan sayısı 26 milyon olduğuna göre arada 8 milyonluk bir fark oluşuyor. Bireysel Emeklilik Sistemi (BES) Uzmanı Zeynep Candan Aktaş, emeklilik sisteminin sürdürülebilir olması için her bir emekliye 4 sigortalı çalışanın düşmesi gerektiğini ancak Türkiye’de bu rakamın oldukça düşük olduğunu vurguluyor. SGK verilerine göre Türkiye’de emekli ve sigortalı çalışanların, bağımlı denilen sosyal güvenlikten faydalananlara oranı 1,95. Veriler, 2009 yılında bu oranın 1,78 olduğunu, aradan geçen yıllar içinde ancak 1,95’e kadar iyileştirilebildiğini gösteriyor. Aktaş, bu haliyle zorunlu sosyal güvenlik sistemin sürdürülebilir olmadığını vurguluyor. ‘EMEKLİLERİN DAHA DA YOKSULLAŞACAĞI BİR GELECEK VAR ÖNÜMÜZDE’ Türkiye’deki kayıt dışı işgücünün kayıtlı sistem içine çekilmesi ve emekli çalışan oranın yükseltilmesi tercih edilebilirdi. Yapılan son düzenleme ile bunun yerine, sistemden gelir elde edecek kişi sayısı artırıldı. Aktaş, bu tercihin sonuçlarıyla da ilgili “Kayıt dışı çalışanların çok büyük bir kısmı, göçmenlerden oluşuyor. Çoğu, asgari ücretin altında çalışıyor. Aynı zamanda öğrenciler, çocuklar ve kadınlar da kayıt dışının önemli kısmını oluşturuyor. Burada kayıt dışını sisteme dahil etmek yerine, hali hazırda kayıtlı olanlardan tahsilatın sıkılaşması söz konusu olabilir. Zira geçmiş yıllarda primlerin tahsilatında da sorunlar vardı. SGK hep işverenlerden alacaklı konumdaydı. Zaman içinde sistem iyileştirildi. Tahsilat, bir sorun olmaktan çıkarıldı. Bu noktada, kayıtlı olanlardan tahsilat artık daha önemli olacak” diyor. ‘ORTALAMA ÖMÜR YÜKSELDİ’
Türkiye’deki emeklilik sisteminin genel bir çerçevesi için SGK’nin ve TÜİK’in açıkladığı verilere bakıyoruz. 2022 yılı mayıs ayı verilerine göre SGK’de kayıtlı toplam sigortalı çalışan sayısı 26 milyon. Türkiye’nin nüfusunun 85 milyon, sigortalı nüfusun da 26 milyon olduğu göz önüne alındığında nüfusun üçte birinin kayıtlı çalıştığı söylenebilir.
Türkiye’de emeklilik sisteminin sadece AK parti döneminde değil, geçmişten bu yana siyasetin müdahaleleri ile şekillendiğini anlatan Aktaş, alınan kararların sistemin geleceğinde etkili olacağını ifade ediyor. Aktaş bunu şöyle açıklıyor: “Basit haliyle şöyle diyelim; enflasyon 100 birim arttığında emekli maaşına bugün olduğu gibi mesela 30 birim zam yapılacak ve emekliler her zaman enflasyon altında maaş alacak. Emeklilerin daha da yoksullaşacağı bir gelecek var önümüzde. Bunun etkilerinden biri de emekli olduğu halde kayıt dışı çalışan sayısının artması olacak. Zaman içerisinde sağlık sistemindeki katılım payları giderek yükselecek. Söz konusu paylar, daha yüksek katkı payı gerektiren bir yöne doğru akacak.”
Sürdürülebilir emeklilik sistemi için ne yapılmalı? Aktaş, sadece Türkiye’de değil, dünyada bu konuyla ilgili sıkıntı olduğunu dile getiriyor. Bunun en önemli sebebi olarak insan ömrünün uzamasını gösteriyor ve şunları aktarıyor: