Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ile ABD Başkanı Donald Trump’ın bugün Beyaz Saray’da yapacağı görüşmede, Türkiye ile ABD arasındaki ilişkileri yeni bir boyuta taşıyabilecek konuların yanısıra bölgesel ve küresel bazda sonuçlar doğurabilecek kritik gündem maddeleri ele alınacak. Görüşmede masaya gelecek başlıkların, F-35 dosyası, savunma sanayii - havacılıkta iş birliği, Suriye’nin istikrarı ve bu bağlamda SDG’nin tutumu, Filistin başta olmak üzere İsrail’in şiddet içeren yayılmacı politikası, Doğu Akdeniz’de güç dengesi, Rusya - Ukrayna Savaşı ve Heybeliada Ruhban Okulu olması bekleniyor.

Milliyet'ten  Aydın Hasan'ın haberine göre Trump ikinci başkanlık döneminde bugün ilk kez Cumhurbaşkanı Erdoğan’ı Beyaz Saray’da ağırlayacak. İki lider Trump’ın ilk başkanlık döneminde, 2017 ve 2019 yılında Beyaz Saray’da iki kez görüşmüştü. Altı yıllık bir aranın ardından gerçekleşecek bugünkü görüşme, son dönemde Türkiye’nin dünya siyasetinde artan ağırlığı, Orta Doğu ile Avrupa’nın güvenlik mimarisinde öne çıkan rolü nedeniyle bölgesel ve küresel kamuoyunun da ilgi odağında. İkili, bölgesel ve küresel konuların geniş bir yelpazeyi oluşturacağı masada, öne çıkması beklenen 7 başlık özetle şöyle:

1- KRİTİK BAŞLIK SDG: Masada, Suriye’de Şara yönetiminin desteklenmesi ile bu ülkenin toprak bütünlüğünün korunması konusu da yer alacak. Suriye dosyasında, en kritik başlığı ise SDG’nin ülkenin kuzeydoğusundaki etkinliği oluşturacak. ABD’nin SDG’nin hakimiyeti altındaki bölgede askeri varlığı bulunuyor. Suriye Demokratik Güçleri’nin, Suriye Arap Cumhuriyeti kurumlarına entegrasyonuna ilişkin 10 Mart’ta imzalanan anlaşmada, uygulama için yıl sonuna kadar süre tanınmıştı. Ancak terör örgtünün uzantısı SDG içinden özerklik taleplerinin seslendirilmesi nedeniyle mutabakatın uygulanmasında bugüne kadan önemli bir yol alınamadı. Erdoğan, Suriye’nin toprak bütünlüğü konusundaki kararlı tutumunu bir kez daha yineleyecek.

ÜRETİM SÜRECİNE KATILIM BEKLENTİSİ

2- HAVACILIK VE SAVUNMADA İŞ BİRLİĞİ: Türkiye ayrıca savunma sanayii firmaları ile F35 üretim süreçlerine yeniden katılmak istiyor. Türkiye, 5. nesil savaş uçağının üretiminde ASELSAN, TUSAŞ - TAİ, AYESAŞ, Kale Havacılık, ROKETSAN - TÜBİTAK, MİKES A.Ş. ve Alp Havacılık gibi savunma sanayii firmaları ile gövde üretiminden elektro optik hedef sistemine kadar uçağın önemli parçalarının üretimi süreçlerinde yer almıştı. Türk firmaları, Eylül 2021’de Türkiye’nin programdan çıkarılması öncesi F-35’in yaklaşık 24.000 adet gövde parçasından 817’sini ve yaklaşık 3.000 motor parçasından 188’ini üretti. Yeniden F-35 programına dönülmesi durumunda Türk savunma sanayii firmaları için 10 milyar doları aşan bir finansal hacmin oluşması bekleniyor. Havacılık alanında iş birliğinin daha ileri boyuta taşınması da, masadaki konulardan biri olacak.

F-35’TE YENİ FORMÜL

3- F-35 DOSYASI: Türkiye; ABD’nin birincil nitelikteki ortağı olduğu JSF (Joint Strike Fighter / Müşterek Saldırı Uçağı) projesine, 2002 yılında uluslararası partner olarak katıldı. 18-0001 ve 18-0002 numaralı iki F-35 uçağı, Haziran 2018’te ABD’de düzenlenen törenle Türkiye’ye teslim edildi. Ancak ABD yönetimi, Temmuz 2019’da Rusya’dan alınan S-400 füze savunma sistemi nedeniyle Türkiye’yi F-35 programından çıkardı. Satın alınan 6 adet F-35 uçağı, ABD’de hangarda tutuluyor. Türkiye, 2024 yılı Kasım ayında satın alınan 6 uçak dahil toplamda 40 F-35 savaş uçağına sahip olmak için teklifte bulundu. İki ülke arasındaki S-400 krizini aşmak için ‘bulundurma’ yerine ‘kullanmama, aktif hale getirmeme’ şartına dayalı yeni formül üzerinde durulduğu konuşuluyor. Buna göre; F-35 uçaklarına sahip Türkiye, üst seviyede tehlike içeren bir hava saldırısı gibi acil bir durum olmadığı sürece S-400 hava savunma sistemini aktif hale getirmeyecek. F-35 tedarikinin önünde Caatsa yaptırımları olduğu için ABD yönetiminin yanı sıra Kongre’den de onay gerekiyor.

GAZZE’DEKİ VAHŞET BİTMELİ

4- İSRAİL VAHŞETİ: Gazze’deki vahşete dayalı operasyonlarını sürdüren İsrail, son dönemde yayılmacı siyasetini öne çıkardı. İsrail’in bölgede gerilime neden olan ve barışı engelleyen siyaseti de, masada ele alınacak. Türkiye, 1967 sınırları temelinde başkenti Doğu Kudüs olan Filistin devletinin kurulması çabalarını destekliyor. Trump ise BM Genel Kurulu’nda yaptığı konuşma ve son dönemdeki tüm açıklamalarıyla İsrail’e desteğini sürdürüyor.

MÜZAKERELER SÜRMELİ

5- RUSYA - UKRAYNA SAVAŞI: Rusya - Ukrayna Savaşı’nın sona ermesi için etkin bir diplomasi yürüten Türkiye, İstanbul süreci ile önemli görüşmelere ev sahipliği yapmıştı. Görüşmede, savaşı sona erdirmeye yönelik çabalar ile İstanbul süreci üzerinde durulması bekleniyor.

ABD’YE GÜNEY KIBRIS TEPKİSİ

6- DOĞU AKDENİZ: Türkiye, son yıllarda Doğu Akdeniz’de 2020’de oluşturulmaya çalışılan dengeleri değiştirdi. Libya’daki gelişmelerin yanı sıra Kıbrıs’ın da görüşme konuları içinde yer alması bekleniyor. Türkiye; ABD ile Güney Kıbrıs Rum Yönetimi (GKRY) arasında “İkili Savunma İşbirliği Yol Haritası” anlaşması imzalanması ile GKRY’nin İsrail’den Hava Savunma Sistemi tedarik etmesi girişimlerinden rahatsızlık duyuyor.

TRUMP’TAN OKUL TALEBİ

7- HEYBELİADA RUHBAN OKULU: Fener Rum Patriği Bartholomeos, geçen hafta Beyaz Saray’da Trump ile görüşmüştü. Trump’ın görüşmede Ruhban Okulu konusuna gündeme getirebileceği belirtiliyor.