İşçinin parasını asgari ücretten bankaya yatırıp sonra elinden alıyorlar

BaŞbakan’In “200 TL’ye adam çalıştırıyorlar. Değilse ’Hayır’ desinler. Ancak diyemezler. Biliyorum da söylüyorum. İnsanımın emeğini sömürüyorlar” çıkışını, işyeri denetimleri sonrası hazırlanan rapora dayanarak yaptığı anlaşıldı. SGK’nın denetimlerine göre pek çok işyeri işçisinin parasını bankaya asgari ücretten yatırıyor ancak daha sonra bir kısmını geri alıyor. İşsizlikle boğuşan işçi de bu duruma ses çıkaramıyor

Başbakan Recep Tayyip Erdoğan’ın son birkaç haftadır TOBB’a dönük olarak, “Emek sömürüsü yapıyorlar. Ayda 100-200 liraya adam çalıştırıyorlar. Biliyorum da söylüyorum. Değilse ’hayır’ desinler ama diyemezler” sözlerinin dayanağı ortaya çıktı. Başbakan’ın bu sözlerdeki ısrarının, SGK’nın Güneydoğu ve Doğu Anadolu Bölgesi’ndeki bir çok firmayla ilgili hazırladığı işyeri denetim raporundaki tespitlere dayandığı öğrenildi.

Önce öde sonra geri al

SGK yetkililerinden alınan bilgilere göre, kurumun özellikle Güneydoğu ve Doğu Anadolu’da yaptığı işyeri denetim sonuçları, çarpıcı örnekler ortaya koydu. Rapordaki tespitlerde, özellikle Güneydoğu ve Doğu Anadolu’da yerleşik bazı fabrika ve atölyelerde işverenlerin, haftalık 30-40 lirayla, ayda ortalama 120-160 liraya bile işçi çalıştırdıkları bilgisi yer aldı.

Başbakan’ı çıldırtan, bazı örneklerde de tespit edilen sistem şöyle çalışıyor:

“İşverenler çalıştırdığı işçilerin ücretlerini, yasal düzenleme gereği mecburen bankaya yatırıyor. Yine yasal düzenleme nedeniyle asgari ücretin altında bir parayı işçinin hesabına da yatıramıyor. Ancak işçinin ücretini bankadan çekmesinin ardından işverenler, hesaba yatırdıkları paranın belli bir kısmını işçiden elden geri alıyorlar. İşçinin eline aylık en az 576 lira geçmesi gerekirken, işçi bankadan aldığı tutarın önemli bir kısmını getirip işverenine geri ödüyor. Böylece işçi ayda 200 lira civarında bir parayla geçiniyor. Aradaki fark da işverinin cebine gidiyor.”

Bu sistem, hiç kayıt göstermeden elden para vererek işçi çalıştırmaktan çekinen, denetimlerde kaçak işçi çalıştırdığının tespit edilmesinden korkan işverenler tarafından tercih ediliyor. İşçi hem asgari ücretli olarak kayıt altında görünüyor, hem de bir asgari ücretliden çok daha düşük maliyeti oluyor. İş bulma şansı olmadığını düşünen işçi, en azından sigortalı olma ve aç kalmayacak kadar para alabildiği için çaresiz bu duruma sessiz kalıyor. Bölgede kayda alınmadan kaçak çalıştırılan işçilerle ilgili SGK’nın denetimlerini artırması nedeniyle işverenlerin bu yola başvurmasında artış olduğu da tespit edildi.

Öte yandan bu yöntemi kullanan firma, fabrika ve atölyelerin tamamına yakınının il ve bölgelerindeki Ticaret ve Sanayi odaları üzerinden TOBB üyesi işyerleri olduğunun altı çiziliyor.

Bu sistemin kurulduğu işyerlerinin belirli bir sektöre özel olmadığının altını çizen SGK yetkilileri tekstil, madencilik, demir-çelik gibi her tür fabrika atölye ve işyerinde bu sistemin örneklerinin görüldüğünü söylüyorlar.

Zararsız: Anlatıyorlar ama ifade vermiyorlar

SGK’nın işyeri denetimlerinde raporladığı çarpıcı tespitleri sorduğumuz SGK Başkanı Emin Zararsız, özellikle işsizliğin yoğun olduğu bölgelerde bu tür kayıtdışılığın çok çarpıcı örneklerle karşılarına çıktığını belirtti. SGK olarak yoğun şekilde bunların üzerine gittiklerini söyleyen Zararsız, “Biz boşuna kayıtdışılıkla mücadele demiyoruz” dedi. Bu tür örneklerle ilgili bankalar ile diğer kurum ve kuruluşlardan çarpraz denetimlerle bilgiler topladıklarını belirten Zararsız, “Bu tür kayıtdışı çok sayıda işyeri ve işçi tespit ettik. Emek en kutsal değerlerden biri. Ben daha ne söyleyeyim? Kutsal değer olan insan emeğine buna yapanlardan daha ne beklersiniz?” diye konuştu.

Zararsız, yoğun işsizlik olan bölgelerde vatandaşların “hiç çalışmamak” yerine “ayda 200 liraya çalışmayı” tercih ettiklerini belirtti. Bu kapsamda işverenlerin de işçilere bu şartları kabul ettirmekte zorlanmadıklarının altını çizdi. İşyerlerinde işçilerle kapalı kapılar ardında yaptıkları görüşmelerde işçilerin durumu anlattığını ancak iş ifade vermeye geldiğinde işçilerin atılmaktan korktuğu için konuşmadığını belirtti. Zararsız, “Bizim için sadece işçilerin beyanı tek kaynağımız değil. Gerekeni yapıyoruz, cezai müeyyideleri uyguluyoruz” dedi. SGK Başkanı bu bilgileri Başbakan’a aktardıklarını da söyledi.

Kölelik düzeni nasıl işliyor?

* Ücretlerin banka kanalı ile ödenmesi zorunluluğu 1 Ocak 2009 tarihinden itibaren uygulanmaya başlandı.

* Ücret ise yasal düzenleme gereği asgari ücretten daha düşük olamıyor. Oysa yüksek işsizlik oranlarının geçerli olduğu Doğu ve Güneydoğu bölgelerinde 576 TL’lik asgari ücretin bile altında çalışmaya razı binlerce işçi var.

* İşveren bu gerçeği gözönünde bulundurarak çalıştırdığı işçiye “Senin paranı asgari ücretten bankaya yatırırım. Ancak bir bölümünü, yatırdıktan hemen sonra bana iade edeceksin. Zira aslında senin maaşın bu kadar. İşine gelirse” diyor.

* İşçiler ise “iş bulamama ve aç kalma” ile “emek sömürüsüne göz yumma” ikilemi arasında kalıp, mecburen ayda 200-250 TL civarı paraya bile çalışmaya razı oluyor.