AK Partili milletvekillerinin imzalarıyla TBMM’ye sunulan, MHP’nin destek verdiği Anayasa değişikliği teklifi TBMM Anayasa Komisyonu’nda kabul edildi. TBMM’ye 21 madde olarak sunulan teklif, 17 saat süren son toplantının ardından, 18 maddeye indirilerek kabul edildi. Yedek milletvekilliği, üst düzey kamu görevlilerinin atanmalarına ilişkin usul ve esasların Cumhurbaşkanlığı kararnamesiyle düzenlenmesi ve merkezi idarenin görev ve yetkileriyle ilgili maddeler tekliften çıkarıldı. Düzenleme yeni yılın ilk haftasında TBMM Genel Kurulu’nda görüşülmeye başlanacak. Halkoyuna (referandum) götürülebilmesi için TBMM Genel Kurulu’nda en az 330 oyla kabul edilmesi gerekiyor. Referandumun ise Meclis görüşmelerinin tamamlanmasının ardından 60 gün içinde, muhtemelen nisan ayında düzenlenmesi öngörülüyor. Anayasa teklifinin getirdiği düzenlemeler şöyle:

KOMISYONDA KAVGA VE ESPRI

TBMM Anayasa Komisyonu’nda iktidar partisine mensup milletvekillerine birkaç kez plastik bardak içerisinde su fırlatan CHP Grup Başkanvekili Engin Altay, “Su atmak demokratik haktır ama ben atmasaydım iyiydi” dedi. Komisyonda FETÖ konusunda da söz düelloları yaşandı. Altay’ın “FETÖ konusunda en çok hoplayanlar kesin FETÖ’cüdür” sözlerine, AK Partili Orhan Kırcalı “En çok siz konuşuyorsunuz ya!” yanıtını verdi.

CUMHURBAŞKANI PARTİLİ OLACAK

ANAYASA değişikliği referandumda kabul edilirse, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan 2019’daki seçimi beklemeden parti üyesi olabilecek. Teklife göre Cumhurbaşkanı, 40 yaşını doldurmuş, yüksek öğrenim yapmış, milletvekili seçilme yeterliliğine sahip Türk vatandaşları arasından, doğrudan halk tarafından seçilecek. Görev süresi 5 yıl olacak. Bir kişi en fazla iki kez Cumhurbaşkanı seçilebilecek.

Cumhurbaşkanlığı’na, siyasi parti grupları, en son yapılan genel seçimlerde toplam geçerli oyların tek başına veya birlikte en az yüzde 5’ini alan partiler ile en az 100 bin seçmen aday gösterebilecek. Geçerli oyların salt çoğunluğunu alan aday Cumhurbaşkanı seçilecek. İlk oylamada çoğunluk sağlanamazsa, bu oylamayı izleyen ikinci pazar günü yeniden oylama yapılacak. Bu oylamaya, ilk oylamada en çok oy alan iki aday katılacak ve geçerli oyların çoğunluğunu alan aday Cumhurbaşkanı seçilecek.

YETKİLER

Cumhurbaşkanı, “devlet başkanı” sıfatıyla Türkiye Cumhuriyeti’ni ve Türk milletinin birliğini temsil edecek, Anayasa’nın uygulanmasını, devlet organlarının düzenli ve uyumlu çalışmasını sağlayacak. Kanunları yayımlayacak veya tekrar görüşülmek üzere TBMM’ye geri gönderecek. Anayasa Mahkemesi’nde iptal davası açabilecek. Cumhurbaşkanı Yardımcıları ile bakanları atayacak ve görevlerine son verecek. Yabancı devletlere Türkiye Cumhuriyeti’nin temsilcilerini gönderecek.

Milletlerarası anlaşmaları onaylayacak ve yayımlayacak. Milli güvenlik politikalarını belirleyecek ve gerekli tedbirleri alacak. TBMM adına, Türk Silahlı Kuvvetleri’nin (TSK) başkomutanlığını temsil edecek. TSK’nın kullanılmasına karar verecek. Yürütme yetkisine ilişkin konularda Cumhurbaşkanlığı kararnamesi çıkarabilecek. Temel hak ve hürriyetler ile siyasi hak ve hürriyetler konularında kararname çıkarılamayacak.

BÜTÇE: Bütçe Kanunu hazırlama ve sunma yetkisi Cumhurbaşkanı’nda olacak. Bütçe Kanunu süresinde yürürlüğe konulamazsa, geçici Bütçe Kanunu çıkarılacak. O da çıkarılamazsa yeni Bütçe Kanunu kabul edilinceye kadar bir önceki yılın bütçesi yeniden değerleme oranına göre artırılarak uygulanacak.

 OHAL İLANI: Cumhurbaşkanı seferberlik, ayaklanma, şiddet olayları, salgın hastalık ve ekonomik bunalım gibi durumlarda olağanüstü hal (OHAL) ilan edebilecek. Cumhurbaşkanı, OHAL’in gerekli kıldığı konularda Anayasa’nın 104. maddesinde getirilen sınırlamalara tabi olmaksızın Cumhurbaşkanlığı kararnamesi çıkarabilecek.

SORUŞTURMA

Cumhurbaşkanı hakkında, bir suç işlediği iddiasıyla TBMM üye tam sayısının salt çoğunluğunun vereceği önergeyle soruşturma açılması istenebilecek. TBMM üye tam sayısının 3’te 2’sinin gizli oyuyla Yüce Divan’a sevk kararı alabilecek. Yüce Divan yargılaması 3 ay içinde tamamlanacak. Hakkında soruşturma açılmasına karar verilen Cumhurbaşkanı seçim kararı alamayacak. Cumhurbaşkanı Yardımcıları ve bakanlar hakkında görevleri ile ilgili suç işledikleri iddiasıyla TBMM üye tam sayısının salt çoğunluğunun vereceği önergeyle soruşturma açılması istenebilecek.

600 VEKİLLİ MECLİS

TBMM, üye tam sayısının beşte üç çoğunluğuyla (360 oyla) seçimlerin yenilenmesine karar verebilecek. Bu durumda milletvekili genel seçimi ile Cumhurbaşkanlığı seçimi birlikte yapılacak.

SEÇİM 2019’DA: Yeni sistemin ilk Cumhurbaşkanlığı seçimi ile genel seçim 3 Kasım 2019’da birlikte yapılacak. Meclis daha önce seçim kararı alırsa iki seçim yine birlikte yapılacak. Seçimler 4 yıl yerine 5 yılda bir düzenlenecek.

600 MİLLETVEKİLİ: Milletvekili sayısının 600’e çıkarılması, TBMM seçimleri ve Cumhurbaşkanlığı seçimlerinin 5 yılda bir aynı gün yapılması, Cumhurbaşkanı adaylığı ve seçimine ilişkin değişiklikler, birlikte yapılacak ilk TBMM ve Cumhurbaşkanlığı seçimlerine ilişkin takvimin başladığı tarihte yürürlüğe girecek.

SEÇİLME YAŞI 18: Milletvekili seçilebilme yaşı 25’ten 18’e indirilecek. Askerlikle ilişiği olanlar milletvekili adaylığına başvuramayacak.

YÜRÜTME YETKİSİ: Yeni sistemde “Bakanlar Kurulu” olmayacak. Yürütme yetkisi ve görevi, Cumhurbaşkanı tarafından Anayasa’ya ve kanunlara uygun olarak kullanılacak ve yerine getirilecek.

BAKANLIKLARIN KURULMASI: Bakanlıkların kurulması, kaldırılması, görevleri ve yetkileri ile teşkilat yapısı ile merkez ve taşra teşkilatlarının kurulması Cumhurbaşkanlığı kararnamesiyle düzenlenecek.

HSYK'NIN ÜYE TAM SAYISI 13'E ÇIKTI

ASKERİ MAHKEMELER KALDIRILIYOR: Disiplin mahkemeleri dışında askeri mahkeme kurulamayacak. Ancak savaş halinde asker kişilerin görevleriyle ilgili olarak işledikleri suçlara ait davalara bakmakla görevli askeri mahkeme kurulabilecek.

MECLİS HSYK’YA 7 ÜYE SEÇECEK: HSYK yeniden yapılandırılacak ve ismi “Hâkimler ve Savcılar Kurulu” olacak. Teklifte kurulun 12 üyeden oluşması öngörülmüştü. Önerge ile Adalet Bakanlığı Müsteşarı da ilave edilerek üye sayısı 13’e çıkarıldı. Mevcut uygulamada 22 üyesi bulunuyordu. Kabul edilen önergeye göre, Kurula TBMM 7, Cumhurbaşkanı 4 üye seçecek.

ANAYASA MAHKEMESİ: Üye sayısı 17’den 15’e düşecek. Kanunların ve Cumhurbaşkanlığı kararnamelerinin Anayasa’ya aykırılığı iddiasıyla Anayasa Mahkemesi’nde doğrudan doğruya iptal başvurusu Cumhurbaşkanı, TBMM’de en fazla üyeye sahip iki siyasi parti grubu veya 120 milletvekilinin imzasıyla yapılabilecek.

MGK’YA CUMHURBAŞKANI YARDIMCILARI: Başbakan ve Başbakan Yardımcılarının yerine Cumhurbaşkanı Yardımcıları MGK üyesi olacak. Jandarma Genel Komutanı’nın üyeliği sona erecek. Genelkurmay Başkanı, Cumhurbaşkanı tarafından atanacak.

 YAŞ KARARLARI: Yüksek Askeri Şûra’nın terfi işlemleri ile kadrosuzluk nedeniyle emekliye ayırma işlemlerine karşı yargı yolu kapalı olacak. Bunun dışındaki ilişik kesme işlemlerinde ise yargı yolu açık olacak.

MURAT GÜRGEN/GAZETE HABERTÜRK