Türkiye, limanlarını açmaması nedeniyle Avrupa Birliği'nin (AB) müzakereleri kısmen dondurma kararına tepkisini zirvenin ardından verecek. Bu çerçevede Dışişleri Bakanlığı'ndan 3 kişilik bir ekip, hazırlıkları günler öncesinden başlatılan "C Planı"na nihai şeklini vermek üzere çalışıyor. Buna göre, AB ile bazı alanlarda ilişkilerin kesilmesi, NATO'da Avrupa Güvenlik ve Savunma Politikası'na ilişkin veto kartının kullanılması ve AB ile diplomatik ilişki düzeyinin düşürülmesi gibi seçenekler değerlendiriliyor. Diplomatların burada gözettikleri değerlendirme kriteri, hangi alanlarda diyalogun kesilmesinin AB açısından sıkıntı yaratacak, Türkiye'nin ise çıkarlarına zarar vermeyecek olması.

Bu bağlamda, Dışişleri Bakanlığı Müsteşarı Ertuğrul Apakan, Müsteşar Yardımcısı Ahmet Acet ve Büyükelçi Deniz Bölükbaşı'ndan oluşan dar kadro, AB ile ilişkiler her alanda mercek altına alındı. Türkiye'nin halen Dünya Ticaret Örgütü'ndeki daimi temsilcisi olarak görev yapan Bölükbaşı, hem Kıbrıs hem de hukuki konulara hakimiyeti nedeniyle bir süredir Ankara'da bulunuyor. Diplomatlar, AB ile diyalogun hangi konularda ve hangi düzeyde kesilmesinin yaratacağı etkileri değerlendiriyorlar. Yalnızca üst düzey diplomatlar tarafından bilinen çalışmalar, büyük bir gizlilik içerisinde yürütülüyor. Diyalogun enerji ve göç alanında kesilmesi olasılığının yanı sıra daha düşük bir düzeye inmesi de olası senaryolar arasında. Buna göre, Türkiye-AB Ortaklık Konseyi ve Türkiye-AB Troykası toplantısında Türkiye'nin bakan ya da müsteşar düzeyinde katılmaması öngörülüyor. Türkiye'nin bu tarz toplantılarda en üst düzey olarak müsteşar yardımcısı ile temsil edilmesi planlanıyor. Gerçekleşmesi halinde bu, Türkiye'nin AB ile ilişkilerini siyasi değil teknik boyutta yürüteceği anlamına geliyor. Kritik kararların siyasi nitelikte olduğu düşünülürse, ilişkilerin teknik boyuta çekilmesiyle diyalog düzeyi de fiilen düşürülmüş oluyor. Türkiye, benzer bir adımı 1997 yılında da atmıştı. Lüksemburg'ta düzenlenen zirvede, AB'nin Türkiye'ye aday ülke statüsü vermemesi üzerine diyalog askıya alınmıştı. 2 taraf arasındaki ilişkiler, 1999'da Helsinki'de Türkiye'nin aday ülke kabul edilmesi üzerine yeniden başlamıştı. AB'nin bugün sona erecek zirvesinde onaylayacağı karara göre, müzakerelerin 8 başlıkta dondurulması ve limanlar konusundaki ilerlemenin 2007, 2008 ve 2009 ilerleme raporlarıyla izlenmesi öngörülüyor. Türkiye, bu kararı "haksız" bulduğunu ve bunun AB'nin "vizyon eksikliğini" yansıttığını söyledi.

AGSP KARTI

Başbakan Tayyip Erdoğan, 6 Aralık'ta yaptığı bir açıklamada, Türkiye'nin AB yolundaki muhtemel senaryolara hazırlıklı olduğunu belirterek, "B ve C planının" olduğunu söylemişti. Erdoğan, bu planların ve atılacak adımların Brüksel'de bugün sona erecek AB zirvesinin ardından netleşeceğini vurgulamıştı. Bu açıklamanın hemen ertesinde yapılan liman önerisi Türkiye'nin "B planı" olarak görülüyor. Türkiye, bir liman ve bir havaalanı, 2007 yılı içinde Rum yönetimine bir yıllığına açmayı önermişti. Ancak, Türkiye'nin sözlü yaptığı bu öneride Ercan Havaalanı'nın ve Magosa Limanı'nın açılması yönündeki "beklentisini" dile getirmesi, limanların açılmasının şarta bağlı olup olmadığıyla ilgili soru işaretleri yaratmıştı. AB'nin bu konudaki netlik arayışları ise sonuçsuz kaldı ve liderler, yazılı olmadığı gerekçesiyle bu konuyu zirvede görüşmediler. Bu gelişme üzerine gözler Türkiye'nin diğer planına çevrildi.

Türkiye'nin elindeki bir diğer koz da Avrupa Güvenlik ve Savunma Politikası'nın (AGSP) NATO bacağında veto kartına sahip olması. AB, AGSP kapsamında NATO'nun askeri imkan ve yeteneklerini kullanmak istiyor. Türkiye'nin de NATO üyesi olarak, AB'nin bu tarz girişimlerinde veto hakkı bulunuyor. Türkiye'nin AGSP'nin karar mekanizmasına dahil edilmemesi üzerine 2001 yılında veto hakkını kullanmış ve sorun, ABD ile İngiltere'nin yoğun diplomatik çabaları sonucunda çözümlenmişti. Dışişleri diplomatları, NATO'da veto kartının bir kez daha gündeme gelmesinin etkileri üzerinde de çalışmalar yürütüyorlar.

Türkiye'nin AB ile ilişkileri kesmeyi düşünebileceği alanlar enerji ve göç olarak öne çıkıyor. Özellikle enerji konusu, arz kaynaklarını çeşitlendirme arayışlarına bu yıl içinde hız veren AB'nin yumuşak karnını oluşturuyor. Türkiye, Bakü-Tiflis-Ceyhan ham petrol boru hattının açılması ve önümüzdeki yıl inşaatına başlanması öngörülen Nabucco doğalgaz boru hattı gibi projeler ile AB'nin enerji geçiş güzergahında bulunuyor. AB, doğalgaz ihtiyacının önemli bir bölümünü Rusya'dan sağlamakta. Yılbaşında Rusya'nın Avrupa'ya ihracat güzergahı Ukrayna'ya verdiği gazda kesintiye gitmesinin ardından geçtiğimiz haftalarda yapılan AB-Rusya zirvesinden enerji işbirliği anlaşmasına yönelik görüşmelerin başlaması girişiminin Polonya'nın vetosuna takılması, AB'nin arz kaynaklarını çeşitlendirmesinin de önemini artırdı. Enerji konusunun bir diğer bacağı da Türkiye'nin enerji işbirliğine gitmek için AB'yi değil Rusya'yı tercih etme olasılığı.