Cansu ÇAMLIBEL - Sebati KARAKURT/HÜRRİYET

LAİK bir siyasal ve toplumsal düzen hedefiyle yola çıkan Kürdistan Bölgesel Yönetimi, yakın tehdit olarak gördüğü doğu komşusu İran’ın olası çelmesine karşı bugünden tedbir almaya çalışıyor. Yönetim attığı adımlar için Dubai modelinin uygun bir benzetme olduğu görüşünde. Sert dini kuralların egemen olmadığı, ılımlı ama geleneksel bir yaşam tarzı içinde halka sunulan hizmetler üzerinden yükselen bir modernizm anlayışı. İslamcı akımlar ve siyasi gruplar toplum üzerinde baskı oluşturacak kadar güçlü olmasa da kültür şoku yaşatmak istemiyorlar.

Alkolle muhafazakâr testi

Yönetimin neden bu kadar ihtiyatlı davrandığını biz de halkla zaman geçirdikçe daha iyi anlıyoruz. Muhafazakârlık burada da en kolay alkol üzerinden tanımlanıyor. Uzun yolculuğumuz sırasında bize eşlik eden Türkmen şoförlerimizden Erbilli Sabah, Süleymaniye’yi neden sevmediğini “Orada din diyanet zayıf” diye açıklıyor. Yani Sabah, Süleymaniye’deki kadınla erkeğin birlikte oturup içki içtiği mekânlardan hoşlanmıyor. Oysa, Sabah’ın memleketi Erbil’de de yoğun alkol tüketimi var. Tek bir farkla; alkollü içki satan mekânlar Hıristiyan mahallesi Ain-Kawa’da. Peki müşteriler kim? Ain-Kawa’da yaşamayan Müslüman Kürtler. Anlıyoruz ki asıl mesele alkolün tüketiminde değil satışında. Müslümanlar alkol satmadığı sürece sorun yok!

Töreden sığınma evlerine

Kadın toplumsal yaşamda birkaç adım geride ama yine de hep hayatın içinde. Töre ise kırsalda kadınların canını almaya devam ediyor. Adresleri gizli tutulan kadın sığınma evlerinden biri Süleymaniye’deki Laney Aram. Sığınma evinin müdürü Layla Muhammed kendisine yönelik suikast girişimlerine rağmen töreden kaçan kadınların arkasında dimdik duruyor. Evin kapısında 24 saat nöbet tutan korumalar arasında Layla Muhammed tarafından kurtarıldıktan sonra eğitim görüp polis olan kadınlar da var. Laney Aram 1991’de şu anki Irak Cumhurbaşkanı Celal Talabani’nin bizzat cebinden verdiği parayla kurulmuş.

Burnu kesik Habsa

Dünya kamuoyunun büyük ilgi gösterdiği burnu kesilen Afgan kızı Ayşe ile aynı kaderi paylaşan Kürt kızı Habsa’yı Laney Aram’da bulduk. Kocasını aldattığı iftirası üzerine babasının kuzeni Habsa’nın burnunu kesmiş. Habsa sekiz yıldır Laney Aram’da. Layla Muhammed’in Habsa’ya yaptırdığı altı estetik ameliyat kâbusun izlerini silmeye yetmemiş. Sığınma evindeki diğer yedi kadın gibi Habsa da hayatta kalmak uğruna gönüllü hapis hayatı yaşıyor. Hepsi biliyor sığınma evinin dışında bir hayat kurmaya çalışmak ölüme davetiye çıkarmak demek. Habsa, burnuyla birlikte umutlarını hayallerini alıp götüren herkesten çok uzaklara kaçmak istiyor. Türkiye’den geldiğimizi öğrenince “Beni de götürün” diyor küçük bir kız çocuğunun mahcup ifadesiyle. Layla Hanım diyor ki: “Kocasını aldattı dediler. Oysa o hâlâ bakire!”

PKK İslamiyet’i getiren AKP’yi desteklesin

KÜRDİSTAN’daki İslami cemaatin liderlerinden biri Komal Hareketi’nin başkanı Ali Bapir. Son seçimde Irak Parlamentosu’na milletvekili olarak seçilen Bapir, 2007-2008 döneminde Irak’taki bütün gruplarla temas eden Ahmet Davutoğlu’nun görüştüğü isimlerden biri olmuş. Ancak Bapir bugüne kadar KDP ve KYB gibi Ankara’da temsilcilik açma talebine olumlu yanıt alamamış. Bapir, görüşmemiz sırasında ilginç itiraflarda bulundu:  “Burada Müslüman millet ama hükümet laik. Hükümet de yavaş yavaş yola gelecek inşallah. Türkiye’de bu yaşanıyor. AKP Türkiye’de yavaş yavaş İslamiyet’i getiriyor. Geçen gün PKK’nın siyasi kanadı KNK’dan bir heyet beni ziyarete geldi. Onlara nasihat ettim; Tayyip Erdoğan’ın AKP’sinin demokratik açılım projesini destekleyin. Bu kadar olumsuz tepki vermeyin, ateşkesi uzatın. Durumu bu noktaya getiren AKP değil, CHP ve MHP gibi laik partilerdir. AKP İslamiyet’le düzeltmeye çalışıyor. Onlar hükümetin hile yaptığını düşünüyor. Bizden daha fazlasını istiyoruz diyorlar. Ben de onlara dedim ki daha fazlasını yaparlarsa asker Adnan Menderes’e Erbakan’a yaptığı gibi bir darbe yapar. ”

Türkiye’de Kürtçe eğitim için çok erken

Kürdistan’da eski kuşaklar çok iyi Arapça konuşsa da bu geleneğin yeni nesillerde aynen devam ettiğini söylemek zor. Artık Arapça okullarda sadece bir ders olarak öğretiliyor, müfredat tamamen Kürtçe. Eskiden Kürt şehirlerinde bütün tabelalar Arap alfabesi ile yazılırken son yıllarda Latin alfabesinin kullanımı artmış. Bu durum yönetimin tepe noktalarındaki eğilimi de ele veriyor. Batı ile yakınlaşmayı öncelikler arasında gören yönetimin kapalı kapılar arkasında uzun vadede Latin alfabesine geçişi ciddi anlamda değerlendirdiğini öğreniyoruz. Ancak Eğitim Bakanı Safin Dizayi röportaj sırasında “Resmen gündemimizde yok” demekle yetiniyor. Dizayi’nin bu sözleri hem Bağdat’taki merkezi yönetimin hem de alışkanlıklarını değiştirmek zorunda kalacak olan halkın bugünden tepkisini çekmek istemediklerini ortaya koyuyor.

Türkçeye büyük ilgi var

Eğitim Bakanı Safin Dizayi, pek çok Iraklı Kürt gencinin Türkçeyi televizyondan öğrendiğini teyit ederken Türkçe öğreten okullara da büyük ilgi olduğunu hatırlatıyor. Uzun yıllar Mesut Barzani’nin partisi KDP’nin Ankara temsilciliğini yapan Dizayi’nin eşi Türk, kendisi de iyi Türkçe konuşuyor. Söz Türkiye’deki Kürtçe tartışmalarına gelince Dizayi gözden kaçan bir noktaya dikkat çekiyor: “Türkiye için ilk adım Kürtçenin anadil olarak kabul görmesi. Okullarda Kürtçe eğitim ise tercihe bırakılabilir. Türkiye’de bizim burada yaptığımız gibi bütün müfredatı Kürtçeye çevirmek için çok erken. Zaten Kürtçe son yıllara kadar toplumda rahat kullanılmadığı için Türkiye’deki Kürtçenin ilk önce makul bir standarda kavuşması gerekiyor. Ben Türkiye’deki Kürtlerle konuşurken yarısı Türkçe yarısı Latin kökenli kelimelerle anlaşabiliyorum. Elbette bu onların hatası değil. Ama saf Kürtçe için ilk önce üniversitelerde Kürdoloji kürsüleri kurulmalı. Eğitim nasıl verilecek tartışması sonraki aşama.” Dizayi bu sözler ile daha çok Sorani konuşan Iraklı Kürtlerin Türkiye’de yaygın olan lehçelere nasıl baktığını da ele veriyor. 

İmza

Modern yaşam yükselişte ama eski usul alışkanlıklar gerçekten de henüz tamamen geride bırakılmış değil. Bunlardan bir tanesi cep telefonuna yerel hat alırken karşımıza çıkıyor. Satış görevlisi önüme uzattığı sözleşmeye imza yerine parmak basmamı istiyor.

Saati 4 dolar

Kürdİstan Bölgesi’nin başkenti Erbil’de bu yıl açılan buz pateni pisti “Erbil Aqua Park”ın içinde hizmet veriyor. Irak’ta bir ilk olan buz pateni pistine gençler büyük ilgi gösteriyor. Gençlerin aileleri ise merakla tribünleri dolduruyor. Bir saat paten kaymanın ücreti 5000 dinar (yaklaşık 4 dolar), seyretmesi ise 1000 dinar. Aqua Park tesisleri içinde hem çocuklar hem de büyükler için golf sahası da var. 

Köy düğünü

Kürt şehirlerinin sokaklarında açık ve kapalı kadınlar yan yana. Arap şehirlerinin aksine çarşaf Kürt şehirlerinin sokaklarında çok yaygın değil. Köy düğünlerinde karşımıza çıkan kadınlar da muhafazakâr bir giyim tarzından uzak. 

Okul servisi

İlkokullarda çocuklar kız erkek birlikte öğrenim görüyor. Kürdistan Bölgesi’ndeki okullarda müfredat Kürtçe. Türkmen okullarında ise Türkçe eğitim veriliyor. Şehirlerde alıştığımız okul servislerine de gelir seviyesine göre farklı ulaşım yöntemlerine de rastlamak mümkün. Yukarıdaki fotoğraf karesi Kerkük’ten. 

Diziler Türkçe öğretiyor

Kuzey Irak’ın ilk üniversitesi olan Selahaddin Üniversitesi’ni gezerken matematik öğretmenliği okuyan 27 yaşındaki Ali Barzan, düzgün Türkçesiyle dikkatimizi çekiyor. Barzan, Türkçeyi televizyonda seyrettiği dizilerden öğrenmiş. Bu sayede Erbil’deki Türk şirketlerden biri olan Bürosan’da iş bulmuş. 9 KASIM 2010