Toprak Koruma ve Arazi Kullanımı Kanunu'nda yapılan değişiklikle, iki yıl üst üste işlenmeyen tarım arazilerinin kiraya verilmesinin önü açılmıştı. Söz konusu değişiklik, 22 Ağustos 2024'te Resmi Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe girmişti.

Çiftçiler Sendikası da söz konusu değişikliğe dayanak olan "I?s?lenmeyen Tarım Arazilerinin Tarımsal Amac?lı Kiraya Verilmesine I?lis?kin Yo?netmelik"in tamamının iptalini ve yu?ru?tmesinin de durdurulması istemiyle dava açmıştı. Yasadaki değişikliğinin de Anayasa'ya aykırı olduğu belirtilerek Anayasa Mahkemesi’ne bas?vurulmasına karar verilmesi talebiyle Tarım ve Orman Bakanlığı'na karşı dava açılmıştı. Danıştay 10. Daire, Sendika'nın talebini inceleyerek 11 Haziran 2025 tarihli kararıyla hükme bağladı.

"Mülkiyet hakkının özüne dokunuyor"
Yasa değişikliğine göre, kanun hükmü Tarım ve Orman Bakanlıg?ına mülkiyeti gerçek ve tüzel kis?ilere ait üst üste iki yıl süreyle işlenmeyen bütün tarım arazilerinin malikinin iradesi aranmaksızın rayiç bedelle kiraya verme yetkisi tanıyor. Danıştay, söz konusu değişikliğin mülkiyet hakkının özüne dokundug?unu, hukuki belirlilik ve ölçülülük ilkelerini de kars?ılamadıg?ı, aynı zamanda yasama yetkisinin devredilmezlig?i ilkesini de ihlal ettig?i sonucuna vardı.

Ölçüsüz müdahale
Yasa değişikliği öte yandan, malike kira sözleşmesinin koşullarına katkı ve itiraz hakkı da tanımıyordu. Danıştay, idarenin mülkiyet hakkına yapılacak müdahalelerde maliklerin durumdan haberdar olmalarını sag?lama, maliki bilgilendirmek yükümlülüg?ü bulunduğunu hatırlattı. Yasa maddesinde, malike usuli bir güvence tanınmadı, malikin rızası aranmaksızın yapılan kiraya verme is?lemiyle malikin hak arama hürriyeti ve etkili bas?vuru hakkının kısıtlandıg?ı aktarıldı. Danıştay, kanun maddesinin bu haliyle belirli ve öngörülebilir nitelikte bir düzenleme içermedig?ini, mülkiyet hakkının kullanımının kontrolüne yapılan müdahalenin ölçüsüz oldug?unu kaydetti.

"Malikin sözleşmenin öznesi olmasını engelliyor"
Kanunda yapılan değişiklik, kiralamanın kimle yapılacag?ını da belirliyordu. Buna göre, kiralama öncelikli olarak kiraya verilecek arazinin bulundug?u yerles?im yerinde ikamet edenlere ya da sivil toplum kurulus?larına ve meslek odalarına yapılabiliyor. Danıştay, bu değişiklikle, malikin kira sözles?mesinin öznesi olmasının engelledig?ini, sözles?menin dig?er tarafını seçmesinin ve kira bedelinin belirlemesine de engel olduğunu kaydetti. Bu durumun sözles?me özgürlüg?ü ilkesini ihlal ettig?ini, mülkiyet hakkının kullanımının kontrolüne de sınırsız müdahale tes?kil ettiğini belirtti. Kira bedelinin ve süresinin, kiralamaya ilis?kin usul ve esasların belirlenmesi konusundaki yetkinin tümüyle Bakanlığa verildiği vurgulayan Danıştay, malikin devredışı bırakıldığını aktardı.

Kararın bir örneği AYM'ye gönderildi
Danıştay, yasa maddesindeki değişikliklerin, mülkiyet hakkı ile sözles?me özgürlüg?ünün özüne dokunduğunu, kullanılmasını imkansız kıldıg?ını yada ciddi surette engelledig?ini kaydetti ve kararın bir örneğinin Anayasa Mahkemesi'ne (AYM) gönderilmesine karar verdi. Danıştay, Çiftçiler Sendikası'nın yasadaki değişikliğin Anayasa'ya aykırı olduğu gerekçesiyle AYM'ye bas?vurulmasına karar verilmesi talebini kabul etti.

Daire'nin bir üyesi, yasa değişikliğinin Anayasa'ya aykırı olmadığını savunarak çoğunluğun kararına muhalefet etti.