Anayasa değişikliğiyle yeniden yapılandırılan Hakimler ve Savcılar Yüksek Kurulu'nun (HSYK) yeni yapısına ilişkin düzenlemeler içeren ''Hakimler ve Savcılar Yüksek Kurulu Kanunu Tasarısı'', TBMM Genel Kurulunda kabul edilerek yasalaştı.

Yasaya göre, HSYK 22 asıl, 12 yedek üyeden oluşacak. Kurul, 3 daire halinde çalışacak. Kurulun Başkanı Adalet Bakanı olacak. Adalet Bakanlığı Müsteşarı kurulda tabii üye olarak yer alacak. Müsteşar bulunmadığı zaman kendisine vekalet eden kişi kurul toplantılarına katılacak.

HSYK'nın diğer üyeleri Cumhurbaşkanınca seçilecek 4 asıl, Yargıtay'dan seçilecek 3 asıl ve 3 yedek, Danıştaydan seçilecek 2 asıl ve 2 yedek, Türkiye Adalet Akademisinden seçilecek 1 asıl ve 1 yedek, birinci sınıf olan adli yargı hakim ve savcıları arasından seçilecek 7 asıl ve 4 yedek ile birinci sınıf olan idari yargı hakim ve savcıları arasından seçilecek 3 asıl ve 2 yedek üyeden oluşacak.

HSYK, Adalet Bakanlığının, bir mahkemenin kaldırılması veya yargı çevresinin değiştirilmesi konusundaki tekliflerini karara bağlayacak, hakim ve savcıları mesleğe kabul edecek, atayacak, nakledecek, geçici yetki verecek, her türlü yükselme ve birinci sınıfa ayırma işlemini yapacak, kadro dağıtacak, meslekte kalmaları uygun görülmeyenler hakkında karar verecek, disiplin cezası verebilecek, görevden uzaklaştırma işlemi yapacak, Yargıtay ve Danıştay'a üye seçecek.

BAKAN VE BAŞKANVEKİLİNİN YETKİLERİ

Adalet Bakanı, Kurul Başkanı sıfatıyla, Kurulu yönetecek ve temsil edecek, kanunlardaki istisnalar saklı kalmak üzere, Genel Kurul çalışmalarına başkanlık edecek ve oy kullanacak, Genel Kurulun teklif ettiği 3 aday arasından Genel Sekreter atayacak, ilgili dairenin teklifi üzerine, hakim ve savcılar hakkında denetim, araştırma, inceleme ve soruşturma işlemlerine olur verecek.

Bakan, disiplin işlemleriyle ilgili Genel Kurul toplantılarına ve dairelerin çalışmalarına katılamayacak.

Bakan, yetkilerinden bir kısmını yazılı olarak Başkanvekiline devredebilecek.

Genel Kurul, daire başkanlarından birini, Başkanvekili olarak seçecek. Yokluğunda yerine daire başkanlarından hangisinin vekalet edeceğini Başkanvekili belirleyecek.

Başkanvekili, Başkanın katılmadığı Genel Kurul çalışmalarına başkanlık edecek, Başkanın kendisine devrettiği yetkileri kullanacak, hukuki veya fiili nedenlerle dairelerin toplanmasına engel sayıda üye eksiği oluşması halinde diğer dairelerden üye görevlendirecek.

GENEL KURUL

Genel Kurul, 22 asıl üyeden oluşacak.

Genel Kurul, Başkanvekili ve daire başkanlarını seçecek, dairelerin kararlarına karşı yapılan itirazlar ile daireler arasında çıkan görev ve iş bölümü uyuşmazlıklarını karara bağlayacak, Kurulun görevine giren ancak Genel Kurul veya dairelerin görevleri arasında gösterilmeyen konularda karar mercini belirleyecek, bir dairede artan işlerden bir kısmını diğer bir daireye verebilecek, Kurul üyeleri hakkındaki suç soruşturması ile disiplin soruşturma ve kovuşturma işlemlerini yürütecek, Adalet Bakanlığının bir mahkemenin kaldırılması veya yargı çevresinin değiştirilmesi konusundaki tekliflerini karara bağlayacak. Genel Kurul, Yargıtay ve Danıştaya üye de seçecek.

DAİRELER

HSYK Birinci Dairesi, Adalet Bakanlığı Müsteşarı, Yargıtaydan seçilen 1, adli yargı hakim ve savcıları arasından seçilen 3, idari yargı hakim ve savcıları arasından seçilen 1 ve Cumhurbaşkanınca seçilen 1 asıl üyeden oluşacak.

İkinci Daire ise Yargıtay ve Danıştaydan seçilen 1'er, adli yargı hakim ve savcıları arasından seçilen 2, idari yargı hakim ve savcıları arasından seçilen 1 ve Cumhurbaşkanınca seçilen 2 asıl üyeden meydana gelecek.

Üçüncü Daire, Yargıtay ve Danıştaydan seçilen 1'er, Türkiye Adalet Akademisi Genel Kurulunca seçilen 1, adli yargı hakim ve savcıları arasından seçilen 2, idari yargı hakim ve savcıları arasından seçilen 1 ve Cumhurbaşkanınca seçilen 1 üyeden kurulacak.

Üyelerin hangi dairede görev yapacağına Genel Kurul seçimle karar verecek.

Genel Kurul, her dairenin kendi üyeleri arasından bir üyeyi o dairenin başkanı olarak seçecek. Adalet Bakanlığı Müsteşarı daire başkanı seçilemeyecek.

Birinci Daire, atama ve nakletme, kadro dağıtma, İkinci Daire yükselme ve birinci sınıfa ayırma işlemleri ile disiplin soruşturma ve kovuşturma, Üçüncü Daire ise hakim ve savcı adaylarının mesleğe kabulü, hakim ve savcıların görevlerini ilgili mevzuata uygun yapıp yapmadıklarına ilişkin denetime bakacak.

Teftiş Kurulu, başkan, 2 başkan yardımcısı ve müfettişten oluşacak.

Kurul müfettişleri görevlerini yerine getirirken Teftiş Kurulu Başkanına, Teftiş Kurulu Başkanı ise HSYK'ya karşı sorumlu olacak.

Teftiş Kurulu, hakim ve savcılar hakkında inceleme ve soruşturma yapacak.

Teftiş Kurulu Başkanı ve yardımcıları, birinci sınıf hakim ve savcılar arasından Genel Kurul tarafından atanacak.

Kurul müfettişleri denetimlerde yargı yetkisi ve yargısal takdire giren konulara karışamayacak, tavsiye ve telkinde bulunamayacak.

ÜYELERİN SEÇİMİ

HSYK üyeliği seçimleri 4 yılda bir olmak üzere, üyelerin görev süresinin dolmasından önceki 65 gün içinde yapılacak.

Yargıtay, Danıştay ve Türkiye Adalet Akademisi genel kurullarından seçilecek Kurul üyeliği için her üye, birinci sınıf adli ve idari yargı hakim ve savcıları arasından seçilecek Kurul üyeliği için her hakim ve savcı; kendi aralarından seçilecek asıl ve yedek üyelerin toplam sayısı kadar aday için oy kullanabilecek. Daha fazla sayıda aday için oy verilmesi durumunda oy pusulası geçersiz sayılacak. En fazla oy alan adaylar sırasıyla asıl ve yedek üye seçilmiş olacak. Bu seçimler her dönem için bir defada ve gizli oyla, serbest, eşit, tek dereceli, açık sayım ve döküm esaslarına göre yapılacak. Oyların eşitliği halinde adaylar arasında kura çekilecek.

Seçimler, YSK'nın yönetim ve denetiminde yapılacak. Adli yargı hakim ve savcılarının HSYK'ya üye seçmesi için her ilde, il seçim kurulunun yönetim ve denetimi altında yapılacak seçimlerde, o ilde ve o ilin ilçelerinde görev yapan hakim ve savcılar oy kullanacak.

Adaylar sadece YSK tarafından belirlenen usul ve esaslar çerçevesinde öz geçmişlerini bu iş için tahsis edilmiş bir internet sitesinde yayımlayabilecek.

Adaylar, kendilerini tanıtan ve mesleki konularda düşüncelerini açıklayan mektup, elektronik posta ve kısa mesaj gönderebilecek, kapalı yer toplantısı yapabilecek.

ÜYELİĞİN SONA ERMESİ

HSYK üyeliklerinin, ölüm, emeklilik, istifa gibi nedenlerle boşalması halinde, Cumhurbaşkanı tarafından seçilen üyelikler için, boşalmayı takip eden 60 gün içinde kalan süreyi tamamlamak üzere yeni üyelerin seçimi yapılacak. Diğer üyeliklerin boşalması halinde, asıl üyenin yedeği tarafından kalan süre tamamlanacak.

Genel Kurulun toplantı yeter sayısını oluşturamayacak şekilde üyeliklerde boşalma olması halinde, boşalan asıl ve yedek üyelikler için 60 gün içinde yeniden seçim yapılacak. Bu seçim sonucunda asıl ve yedek üyeliğe seçilenler, yerine seçildikleri üyelerin kalan sürelerini tamamlayacak.

Başkan dışındaki Kurul üyeleri ile yedek üyelerin, Hakimler ve Savcılar Kanunu'na göre hakimlik ve savcılık mesleğinden çıkarılmayı gerektiren bir suçtan dolayı kesin hüküm giymesi, çekilmesi, 65 yaşını doldurması hallerinde kendiliğinden; Kurul üyesi olabilme şartlarından herhangi birini taşımadığının sonradan anlaşılması veya Kurul üyeliği sırasında bu şartlardan herhangi birini kaybetmesi halinde Genel Kurulun üye tam sayısının üçte iki çoğunluğunun bu durumu tespit eden kararıyla HSYK üyeliği sona erecek.

Ayrıca, Kurulun seçimle gelen üyelerinin, görevlerini yerine getiremeyeceklerinin sağlık kurulu raporuyla kesin olarak anlaşılması veya görevlerine izinsiz, mazeretsiz ve kesintisiz olarak 15 gün ya da 1 yılda toplam 30 gün süre ile devam etmemeleri halinde, Genel Kurul üye tam sayısının üçte iki çoğunluğunun kararıyla Kurul üyeliği sona erecek.

HSYK üyeliğine yüksek mahkeme üyeliğinden seçilenlerden Kurul üyeliği sona erenler, herhangi bir işleme gerek olmaksızın ve boş kadro şartı aranmaksızın, geldikleri yüksek mahkeme üyeliği görevine geri dönecek ve boşalan ilk üye kadrosu kendilerine tahsis olunacak.

Adli ve idari yargı hakim ve savcılığından seçilenlerden sürenin tamamlanmasından önce Kurul üyeliği sona erenler, Genel Kurul; sürenin tamamlanması nedeniyle Kurul üyeliği sona erenler kendilerinden sonra oluşacak Genel Kurul tarafından müktesepleri dikkate alınarak, tercih ettikleri 3 ayrı ilden birinde uygun görülecek bir göreve atanacak.

Diğer kamu görevlerinden seçilenlerden Kurul üyeliği sona erenler başvuruları üzerine, yetkili kurumları tarafından önceki görevlerine veya kazanılmış hak aylık derecelerindeki başka bir göreve atanacak.

MESLEKTEN ÇIKARILANLARA DÖNÜŞ YOLU

HSYK'nın, kendi özel bütçesi ve sekretaryası olacak.

Önceki HSYK tarafından haklarında meslekten çıkarma cezası verilen hakim ve savcıların, bu cezanın kaldırılması için idari dava açmadan önce tasarının yasalaştığı tarihten itibaren 60 gün içinde Kurula başvurması gerekecek. Genel Kurul bu başvuruları kabul ya da reddedebilecek. Başvurunun kabulü halinde önceki karar kaldırılacak. Hakimlik ve savcılık mesleğine kabulde aranan niteliklerin kaybedilmemiş olması şartıyla ilgilinin bu mesleklere tekrar atanmasına karar verilecek. Başvurunun reddedilmesi durumunda Danıştay^da dava açılabilecek. Danıştay bu davaları acele olarak görecek. Mesleğe dönüş kararlarına karşı ise dava açılamayacak.

Kurula 591 kadro tahsis edilecek.

KONUŞMALAR

Tasarı üzerindeki görüşmelerde, meslekten çıkarma cezası verilen hakim ve savcılara ilişkin maddeyle ilgili değişiklik önergesi üzerine söz alan MHP Ordu Milletvekili Rıdvan Yalçın, mesleğe geri dönüş kararını HSYK'nın değil, yargının değerlendirmesi gerektiğini söyledi. Yalçın, aksi halde HSYK'nın daha önce verdiği kararların, tartışılır hale geleceğini söyledi.

Aynı madde üzerinde verilen değişiklik önergesi üzerine söz alan CHP Mersin Milletvekili Ali Rıza Öztürk de ''Bu madde, Ferhat Sarıkaya maddesidir'' dedi. Öztürk, hakim ve savcıların meslekten çıkarılması ile ilgili düzenlemede bir değişiklik yapılmadığını, bu durumda HSYK'nın mesleğe dönüş konusunda vereceği kararların tartışmalı olacağını ifade etti.

CHP Zonguldak Milletvekili Ali İhsan Köktürk de, söz konusu düzenlemeyi getiren maddenin tasarıya hakim olan hukuksuzluğun açık göstergesi olduğunu ifade etti. Köktürk, kanunun Anayasa Mahkemesine götürülmesi durumunda maddenin iptal edilecek maddelerin başında geleceğini söyledi.

NOTLAR

Dün saat 14.00'de başlayan ve 15 buçuk saatten fazla süren görüşmeler sırasında bazı milletvekillerinin uyukladıkları gözlendi.

Oturumu yöneten Başkanvekili Meral Akşener de tasarının son maddeleri görüşülürken görüşmelerin uzamasını kastederek, ''Grup başkanvekilleri, her maddeden sonra 20 dakika ara verirsem içtüzüğe aykırı olur mu?'' dedi.

Tasarının sonlarına doğru kısa sürelerde aralar veren Akşener, son maddeden önce de ara verdi.

CHP ve MHP Grupları tasarının yürütme maddesi üzerinde de önerge verdiler. İki grup da ''Bu kanun hükümlerini Bakanlar Kurulu yürütür'' şeklindeki maddenin ''Bu kanun hükümlerini Adalet Bakanlığı yürütür'' olarak değiştirilmesini talep etti. Önergeler reddedildi.

MHP Grup Başkanvekili Oktay Vural, 15 buçuk saatlik çalışmanın milletvekillerine saygı nişanesi olmadığını söyledi. Vural, ''Böyle bir saatte yasa faaliyeti sıkıştırmanın neye faydası var?'' diye sordu.