TBMM İçtüzüğü, Meclis'in çalışma düzenini koruyucu milletvekillerince uyulması zorunlu davranış kurallarını öngörüyor. İçtüzük, Meclis çalışmalarının etkin ve verimli biçimde sürdürülebilmesi için milletvekillerinin çalışma düzeniyle ilgili kurallara bağlı kalması ve bu kurallara aykırı davranışların ise cezalandırılmasını düzenliyor.

İçtüzük, milletvekillerine verilebilecek disiplin cezalarını; ''uyarma'', ''kınama'', ''Meclis'ten geçici olarak çıkarma'' şeklinde öngörüyor. Uyarma cezası; söz kesmek, sükuneti ve çalışma düzenini bozmak, şahsiyetle uğraşmak halinde verilebiliyor. Uyarma cezası verilmesinin gereğini takdir ve yerine getirme yetkisi ise Başkan'a ait bulunuyor. Uyarma cezası alan milletvekili, kendisini savunmak için söz isteyebiliyor. Başkan milletvekilinin açıklamasını yeterli görmezse uyarma cezasını kaldırmaz, yeterli görürse kaldırdığını bildirebilir. Bir milletvekili aynı birleşimde iki defa uyarma cezası alırsa durum tutanak özetinde belirtiliyor.

Aynı birleşimde iki defa uyarma cezası alan milletvekilinin o birleşimin sonuna kadar söz söylemesi, Başkan'ın teklifi üzerine Genel Kurulca görüşmesiz ve işaret oyuyla yasaklanabiliyor.

Kınama cezası ise aynı birleşimde iki kere uyarma cezası aldığı halde bunu gerektiren hareketten vazgeçmemek, bir ay içinde üç kere uyarma almış olmak, kaba ve yaralayıcı söz sarf etmek ve hareketler yapmak, saldırıda bulunmak, Meclis'te gürültü ve kavgaya sebep olmak veya Meclis'in görevini yerine getirmesini önlemek için toplu bir harekete girişilmesine ön ayak olmak şeklinde belirtiliyor.

Aynı birleşimde üç kere kınama cezası, bir ay içinde beş kere kınama cezası almak, görüşmeler sırasında Cumhurbaşkanına, TBMM'ye, TBMM Başkanı'na, TBMM Başkanlık Divanı'na, başkanlık görevini yerine getiren başkanvekiline hakarette bulunmak, sövmek veya onları tehdit etmek yahut Türkiye Cumhuriyeti'ne ve onun anayasa düzenine sövmek, görüşeler sırasında halkı veya devlet kuvvetlerini yahut kamu organı, kuruluş ve görevlilerini kanun dışı hareketlere, ayaklanmaya veya anayasa hükümlerini bozmaya teşvik veya tahrik etmek, TBMM bina, bahçe ve arsaları içine silahlı girmek, Meclis içinde yasak eylemde bulunmak olarak hakarette bulunmak ise Meclis'ten geçici çıkarma cezası alma halleri arasına sayılıyor.

Milletvekillerine haklarında uygulanan disiplin işlemlerine karşı kamu görevlileri için geçerli olan itiraz veya yargı yolu güvencesi tanınmıyor.

Yorgiyadis Efendi'den bugüne...

Meclis-i Ayan'dan bugüne kadar 268 kez milletvekilleri disiplin cezası aldı. Meclis-i ayan'da 17 Mayıs 1910 tarihli birleşimde Yorgiyadis Efendi müzakereleri engellemek gerekçesiyle kınama cezası aldı. Yorgiyadis Efendi, meclis kayıtlarına disiplin cezası alan ilk parlamenter olarak geçti.

Türkiye'nin 2. Cumhurbaşkanı İsmet İnönü, 27 Nisan 1960 tarihli birleşimde, ''konuşmasında kullandığı ifadeler nedeniyle'' Meclis'ten 12 birleşim çıkarma cezası aldı. İnönü, o tarihte muhalefet üyesiydi.

Uzun bir parlamenterlik ve senatör geçmişi olan CHP'li Sırrı Atalay (1919-1986), 10 kez disiplin cezası aldı. Meclis kayıtlarına göre Atalay, en çok disiplin cezası alan milletvekili oldu.

Son 10 yılda en çok disiplin cezası alan milletvekili ise CHP'li Kamer Genç oldu. Genç, uzun parlamenter geçmişinde bugüne kadar 8 kez disiplin cezası aldı. Genç, bu dönemde ''konudan ayrılmamaya davet edilmesine rağmen konuya gelmemesi nedeniyle konuşmaktan men'', Aile ve Sosyal Politikalar Bakanı Fatma Şahin'e yönelik sözleri nedeniyle kınama cezası aldı. Genç, 23. Dönemde iki kez uyarma cezası, daha önceki dönemlerde ise uyarma ve Meclis'ten çıkarma cezaları aldı.

Bu dönemde 4 milletvekiline disiplin cezası verildi. BDP Diyarbakır Milletvekili Altan Tan, konuşması sırasında sarf ettiği sözlerinin şahsiyetle uğraşma şeklinde algılanması nedeniyle uyarma cezası aldı. Genç'in iki disiplin cezasınını yanı sıra, MHP Kocaeli Milletvekili Lütfü Türkkan sarf etiği kaba ve yaralayıcı sözlerinden dolayı kınama cezası alırken, AK Parti Grup Başkanvekili Ayşe Nur Bahçeakapılı ile milletvekilleri Mehmet Metiner, Salim Uslu ve Fatih Şahin için istenen disiplin cezaları ise TBMM Genel Kurulu'nda kabul edilmedi.

23. Dönem'de Kamer Genç'in yanı sıra BDP Muş Milletvekili Sırrı Sakık, kaba ve yaralayıcı sözler sarf etmek, CHP Kayseri Milletvekili Şevki Kulkuloğlu ise Başbakan'a hakaret etmek gerekçesiyle kınama cezası aldı.