TESEV ile KONDA tarafından yapılan ankete göre, ideal bir anayasanın çözeceği düşünülen ilk sorun yüzde 53.4 ile Kürt sorunu. İkinci sırayı yüzde 40.7 ile ekonomik durum alıyor. Temel ilkeler arasında en çok vurgulanması istenen konular olarak yüzde 65.1 ile "haksızlığa karşı adalet" ve yüzde 50.4 ile "her türlü farklılık arasında eşitlik" isteği ön plana çıkıyor.

Yeni anayasayla ilgili beklenti, kanaat ve eğilimleri araştıran anketten çarpıcı sonuçlar elde edildi. TESEV ve Konda tarafından gerçekleştirilen saha çalışmasına 29 ilde 2 bin 699 kişi katıldı. Ankete göre ideal anayasanın Kürt meselesini çözeceği yönünde güçlü beklentiler varken, anadilde yaşam, Türk kimliği vurgusu, yerel yönetimlerini anadilde hizmet vermesi gibi konular hala tartışılırlığını sürdürüyor. Araştırma sonuçlarına göre;

Güçlü devlet isteği

- Genel olarak ülkenin birinci niteliğinin ne olması gerektiği sorulduğunda, katılımcıların yüzde 40’ı ‘güçlü devlet’, yüzde 39.7’si ‘istikrarlı ekonomi’ yüzde 20.3’ü ‘insancıl toplum’ yanıtını verdi. Toplumun geri kalmış mağdur kesimlerinde insancıl toplum talebi diğerlerine göre yüksek. Kadınlar daha çok insalcıl toplumu öne çıkarırken, erkekler güçlü devleti öne çıkarıyor. Yaş ilerledikçe güçlü devlet, yaş gençleştikçe insancıl toplum öne çıkıyor. Eğitim seviyesi yükseldikçe önemli ölçüde istikrarlı ekonomi talebi yükseliyor.

- Kürtler, Türklere kıyasla oldukça yüksek oranda insancıl toplum talebini öne çıkarıyor. Sunnilere kıyasla Alevilerde de insancıl toplum talebi yüksek. Gelir seviyisi yükseldikçe güçlü devlet, gelir seviyesi düştükçe insancıl toplum talebi yükseliyor.

- İdeal bir anayasanın çözeceği düşünülen ilk iki sorun yüzde 53.4 ile Kürt sorunu, yüzde 40.7 ile ekonomik durum. Kürtlerde yeni ve ideal anayasadan eşitlik ve özgürlük talepleri Türklere kıyasla daha yüksek. BDP’lilerin büyük çoğunluğu için Kürt meselesi öncelikli iken, AK Parti ve MHP seçmenleri de CHP seçkmenine kıyasla daha yüksek oranda Kürt meselesi diyor. Yeni anayasa ile ekonomik sorunlara çözüm bekleyenler en yüksek oranda CHP seçmenleri arasında.

- Anayasının temel ilkeleri arasında en çok vurgulanması istenen konular olarak yüzde 65.1 ile ‘haksızlığa karşı adalet’ ve yüzde 50.4 ile ‘Türk, Kürt, Sünni, Alevi gibi her türlü farklılık arasında eşitlik’ isteği ön plana çıkıyor. Her türlü bölünme ve yıkıcılığa karşı devletin bekasına vurgu yapanların oranı ise yüzde 33.6.

Ne tazminat ne özür

- “Farklı nedenlerde Dersim, 6-7 Eylül, Sivas Madımak, Uludere gibi olaylarda devletin gazabına uğramış kesimler için aşağıdakı hangi seçenekler doğrudur?” sorusuna, katılanların yüzde 13.5’i ‘özür dilesin’, yüzde 10.2’si ‘tazminat ödesin’ derken yüzde 31.1’i ikisine de yapmasın cevabını verdi. MHP tabanının yüzde 50’si özür dilenmesini ve tazminat ödenmesine sıcak bakıyor.

- Anayasa Atatürk ilke ve inkilaplarına ve Atatürk milliyetçiliğine yer vermelidir önermesine katılanların oranı yüzde 82.3. ‘Ankara başkent olmasa da olur’ önermesine toplumun üçte ikisinden fazlası karşı çıkıyor.

- Toplumun yarısı laikliğini anayasada aynen kalması gerektiğini, beşte ikisi ise kalması gerektiğini ancak ‘devletin tüm dinlere aynı mesafede olacağı şekilde yeniden tanımlanması’ gerektiğini düşünüyor. Her on kişiden biri ise laikliğin anayasadan tamamen çıkartılması gerektiği görüşünde.

- Diyanet kurumunun anayasada yer alması gerektiğine inananların oranı yüzde 84.3.

- Din kültürü ve ahlak bilgisi derslerinin kaldırılması gerektiğini düşününlerin oranı yüzde 3.6. “Zorunlu olsun” diyenlerin oranı yüzde 50.1. Toplumun dörtte üçü bu derslerde ‘Sünni müslümanlığın yanı sıra tüm din ve mezhepler öğretilsin’ derken, toplumun yüzde 23.1 ise ‘Yalnız sünni müslümanlık öğretilsin’ diyor.

Yalnız Türkçe

- Katılımcıların yüzde 85’ü ülkenin resmi dili sadece ‘Türkçe olmalıdır’ derken yalnızca yüzde 15’lik bir kesim bu topraklardaki bütün diller resmi dil olabilir dedi.

- Temel eğitimin dili ne olmalıdır? sorusuna yüzde 73’lük kesim ‘yalnızca Türkçe olmalıdır’ derken yüzde 27’lik kesin anadilde eğitime destek verdi. Gelir seviyesi artıkça eğitimin yalnızca Türkçe olması gerektiğini savunanların oranı artıyor.

Türk kimliği baskın

- Katılımcılarının yüzde 56’sı anayasada halen olduğu şekilde sadece Türk kimliğinin yer alması gerektiğini düşünüyor. Yüzde 35’i ise ‘Türk, Kürt, Çerkes, Ermeni, Rum, Gürcü gibi tüm etnik kimliklere yer verilmelidir’ diyor. Yüzde 9’u ise hiçbir kimliğe yer verilmemesi taraftarı. Eğitim seviyesi artıkça sadece Türk kimliği yer almalı diyenler azalıyor.

- Görüşülen kişilerin yüzde 70’i devletin başörtüsü, cinsel eğilim gibi her türlü kişisel tercih konusunda bu tercihler ne olursa olsun tarafsız kalması hakkında hemfikir.

Başörtüsüne evet

- Dört kişiden üçü, öğretmen, hakim gibi kamu çalışanlarının da dahil olmak üzere örtünmek isteyen herkesin örtünebilmesi gerektiğini düşünüyor.

Seçim barajı düşmesin

- Seçim barajının yüzde 4’e düşürülmesi önerisi yüzde 37 oranında destek bulurken yüzde 42’lik kesim ‘hayır’ yanıtını verdi.

- Görüşülen kişilerin yüzde 61’i ‘siyasi partilerin herhangi bir şiddet eylemiyle açıkça ilişkisi bulunması dışında hiçbir şekilde kapatılmamalıdır’ ifadesini onaylıyor.