OECD tarafından hazırlanan “Pensions at a Glance 2023” (Emekliliğe Genel Bakış) başlıklı raporda, Avrupa’da yaşlı nüfusun en büyük gelir kaynağının emekli maaşları olduğu görüldü.

Birçok Avrupa ülkesindeyse, devletin emekliliklere yönelik sosyal yardımları, yaşlıların hane gelirinin yüzde 70’inden fazlasını, bazılarında ise yüzde 80’ini karşılıyor.

Avrupa’daki emekli maaşlarına bakıldığında emekli maaşları dikkat çekiyor. Satın alma gücüne göre düzeltildiğinde, Avrupa genelinde emekli maaşları karşılaştırması ne durumda ve Türkiye kaçıncı sırada?

Avrupa Birliği İstatistik Ofisi Eurostat’ın verilerine göre, 2022 yılında AB genelinde emeklilikler için kişi başına ortalama harcama 16 bin 138 Euro olurken, aylık yaklaşık 1.345 Euroya denk geliyor.

İskandinav ülkeleri zirvede
Euronews’in derlediğine göre, AB'ye üye ülkelerde emekli maaşları, en düşük 3.611 Euro Bulgaristan'da olurken, en yüksek 31.385 Euro ile Lüksemburg’da bulunuyor.

Avrupa Serbest Ticaret Birliği (EFTA) ve Türkiye gibi AB'ye aday ülkeler dahil edildiğinde aralık genişliyor. 1.648 Euro’ya kadar alt sınır Arnavutluk'ta inerken, 35.959 Euro’ya İzlanda'da çıkıyor.

Norveç ve Danimarka gibi İskandinav ülkelerinde kişi başına ortalama emekli maaşı 30 bin Euro’yu aşarken, 22.436 Euro ile İsveç’te ve 21.085 Euro ile Finlandiya’da da AB ortalamasının oldukça üzerinde kalıyor.

AB'ye aday ülkeler en düşük emekli maaşını veriyor
AB'ye aday ülkelerde en alt sıradaki Arnavutluk dışına ülkelerin durumu şu şekilde oluyor:

- Türkiye’de 2.942 Euro

- Bosna-Hersek’te 3.041 Euro

- Sırbistan’da 3.486 Euro

- Karadağ’da 3.962 Euro.

AB’nin dört büyük ekonomisinde durum ne?
AB’nin dört büyük ekonomisi olarak bilinen ülkelerde 16.138 Euro olan emekli maaşları ortalamanın üzerinde kalıyor ve şu şekilde:

- İtalya’da emekli maaşları ortalama 19.589 Euro.

- Fransa’da emekli maaşları ortalama 18.855 Euro.

- İspanya’da emekli maaşları ortalama 18.100 Euro.

- Almanya’da emekli maaşları ortalama 17 bin 926 Euro.

Avrupa’da emekli maaşlarında büyük farklar var
AB’de maaş farkları dikkat çekiyor. Farklar şu şekilde:

- Batı ve İskandinav ülkelerinde emekli maaşları, Doğu Avrupa’ya kıyasla çok daha yüksek.

- Güney Avrupa ülkeleri Doğu Avrupa’ya göre daha iyi durumda, ancak Kuzey Avrupa’nın gerisinde.

- En düşük emekli maaşları, özellikle Balkanlar ve Doğu Avrupa’daki AB'ye aday ülkelerde yoğunlaşıyor.

Satın alma gücüne göre farklar daha az
Emekli maaşları, satın alma gücü standartlarına (PPS) göre ölçüldüğünde farklar önemli ölçüde azalıyor.

Örneğin, AB içinde en yüksek ve en düşük ortalama emekli maaşı arasındaki fark nominal olarak 8,8 kat iken, PPS dikkate alındığında bu oran 3,5 kata düşüyor. Bu da yaşam maliyetlerindeki farklılıkları yansıtıyor.

Bu hesapla emekli maaşı Slovakya’da 5.978 PPS ile en düşük, Avusturya’da ise 21.162 PPS ile en yüksek seviyede olurken, AB'nin dışında kalan ülkelerde ise Arnavutluk en düşük seviyeye sahip ve 3.019 PPS seviyesinde oluyor.

Türkiye, satın alma gücü açısından oldukça iyi bir yerde konumlanırken 8.128 PPS değerinde oluyor. Türkiye’yi bazı AB ülkelerinin üzerine taşıyor.

Tüm İskandinav ülkeleri emeklilik harcamalarında AB ortalamasının üzerinde ve bazıları Avrupa'nın en yüksekleri arasında yer alıyor.

2022'de üç ülkede emekli maaşları düştü
Euro bazında, ortalama emekli maaşı 2022'de 2021'e kıyasla sadece üç ülkede ve yüzde 5 veya daha az bir oranda düşüş yaşadı. Bu ülkeler, Türkiye, İrlanda ve Yunanistan.

Türkiye'deki düşüş temel olarak ulusal para birimindeki keskin değer kaybından kaynaklandı ve bu da emekli maaşlarının Euro değerini etkiledi.

Buna karşılık Bulgaristan yüzde 33 ile en büyük artışı kaydederken, onları yüzde 16 ile Çek Cumhuriyeti takip etti. Letonya, Litvanya, Karadağ ve Romanya'da da emekli maaşlarındaki artış yüzde 10'u aştı.

Aylıklar, yasal veya normal yaşta emekli olduktan sonra hak sahibinin gelirini sürdürmeyi veya yaşlı bireylerin gelirini desteklemeyi amaçlayan periyodik ödemelerdir.

Emeklilik geliri geçinmek için yeterli mi?
Avrupa Komisyonu ve Sosyal Koruma Komitesi tarafından hazırlanan 2024 Emeklilik Yeterliliği Raporu'na göre, AB ülkeleri emekli maaşlarının yeterliliğini korumak için adımlar atıyor. Ancak emekliliklerin gelecekte yeterli olup olmayacağı konusu hâlâ risk altında.

Önümüzdeki 40 yıl içinde, aynı kariyer süresine sahip kişilerin emeklilik maaşlarının, çalışma dönemindeki gelirlerine oranla düşmesi bekleniyor.

2019'dan bu yana, yaşlı insanlar arasında yoksulluk ve sosyal dışlanma riski artıyor. Bunun başlıca nedeni, gelir kaybının artışı.

2022’de AB’de 65 yaş ve üzerindeki her beş kişiden biri —yaklaşık 18,5 milyon kişi— yoksulluk ya da sosyal dışlanma riski altındaydı. Bu sayı hem yoksulluk oranındaki artış hem de yaşlanan nüfus nedeniyle büyümeye devam ediyor.

Avrupa'nın büyük bir bölümünde emekli maaşları, çalışırken kazanılan gelirden çok daha düşük. Bu durum, birçok yaşlı bireyin emeklilik sonrası yaşam standardını sürdürmesini zorlaştırıyor.

Emeklilikte cinsiyet farkı: Kadınlar daha az alıyor
Rapora göre, kadınlar AB’deki her ülkede erkeklere kıyasla daha fazla yoksulluk riski taşıyor. AB genelinde kadınlar, erkeklerden ortalama yüzde 26,1 daha az emekli maaşı alıyor. Ayrıca kadınların yüzde 5,3’ü hiçbir emekli maaşı almıyor.

Bu farklar; maaş eşitsizliği, daha kısa veya kesintili kariyerler ve kadınlar arasında yarı zamanlı çalışma oranının daha yüksek olması gibi nedenlere dayanıyor.