“Burdur’un nesi meşhur?” sorusunu Burdur’da kime sorsam önce bir düşünüyor sonra heyecanla “bedellisi” cevabını veriyor. Antalya, Isparta ve Denizli’nin arasında sıkışmış bir il Burdur. Nüfusu 74 bin. Üç büyük caddesi var, Atatürk, Gazi ve Kışla. Düzenli, temiz bir şehir, herkes birbirini tanıyor, selam veriyor. Ekonomisi büyük ölçüde dövizli ve bedelli askerliğe bağlı olan Burdur, bedelli askerlik uygulamasında temel eğitimin kaldırılmasıyla, büyük bir ekonomik kaybın eşiğine geldi. Dövizle askerlik yapanların yurt dışından 21 günlük temel eğitim için yılda 4 dönem geldiği Burdur’da, yeni dövizli ve bedelli uygulamasında bu temel eğitimin kaldırılması kente kâbus gibi çökmüş.

1000 $

Bir bedelli 21 günlük bir dönemde, Burdur’da ortalama 1000 dolar harcıyordu.

Şehre tenzili rütbe

‘80 darbesinden sonra Kenan Evren 1984 yılında bedelli ve dövizli askerlik uygulamasını Burdur’da başlatmış. O dönem 2 ay olan paralı askerlikte temel eğitim önce 28 güne, ardından da 21 güne düşürülmüş. Burdur zamanla tenzili rütbe almış. Şehirdeki Tugay Komutanlığı da yerini bir alt kademe olan Alay Komutanlığı’na bırakmış. Bugün 58. Piyade Er Eğitim Alayı olarak hizmet veriyor.

Panik geçer, Burdur yeni bir ekonomi yaratır

-Burdur Belediye Başkanı Sebahattin Akaya: “Ben iyimserim, Burdur potansiyelini keşfedecek ve bedelli dışında bir ekonomi yaratacaktır. Tabii ki etkileneceğiz ama büyütmemek lazım. Üniversiteye odaklanırsak, yeni fakülteler açılır, daha fazla öğrenci gelirse bedelliyi aramayız. Hafta başı Ankara’da Milli Savunma Bakanı ile görüşüp, Burdur için uzun dönem askerlerin alınmasını talep edeceğiz. Uzun dönem burada kalırsa o zaman bir hareket olur. Ayrıca şehrimize polis ve subay okulu açılırsa yine canlılık gelir. Turizme odaklanmalıyız. Devlet yatırım için teşvik vermeli. Esnaf bugün panik içinde, ama yakında o panik geçer. Burdur bardağın dolu kısmına bakmalı, öldük bittik demenin gereği yok. Burdur Gölü yok olma tehlikesiyle karşı karşıya. Gölün suları çekiliyor. Burdur’un geleceği için buna da odaklanmak gerekiyor.”

550 bin liraya ihale aldım, battı

Derya Fotoğrafçılık vitrinine, tüm esnaf adına “Bedelli askerimizi geri istiyoruz” pankartı asılmış. Bedelli askerlerin kışlası 58. Alay’ın fotoğraf ihalesini 550 bin liraya alan Sadık Duman kara kara düşünüyor, “Burdur’da 13 fotoğraf stüdyosu var. 3-4 tane kalır” diyor. Fotoğrafçı İzzet Tonkaz ise, “4 dönemde Alay’ın kapısından giren her askerin vesikalığını çekiyoruz, toplam 20 bin kare demek bu. ‘Savaş efekti’ dediğimiz fotoğraflar çok revaçta. Vatandaş belki 21 gün askerlik yapıyordu ama kendini ‘Rambo’ gibi görmek istiyor. Özel çekim yaptığımız her asker karesi 10 liradan ortalama 5-6 kare fotoğraf alır. Asker dönemi günlük ciro 2-3 bin lira olurdu. Bundan sonraen fazla düğün çekeriz” diyor.

Photoshop ile Rambo oluyorlardı

Türkiye’de döviz karşılığı bedelli askerlik yapılan tek il olan Burdur’da, bedelli erler 21 gün askerlik hizmetleri sırasında çarşı izinlerini, özellikle kamera karşısında geçiriyor. Vatani görevini 3 haftada tamamlayan bedelli erler, fotoğrafçılardaki komando kıyafetleri ve oyuncak silahlarla poz veriyor. Photoshop sayesinde eline silah almamış 21 günlük bedelli, ‘Rambo’ gibi askerlik anısı bırakıyor. Bedelliler, Burdur ekonomisine 21 günlük bir dönemde, ortalama 1000 dolar kazandırıyor. Özellikle fotoğrafçılar, lokantalar, oteller, hediyelik eşya satanlar, bedelli askerlerin yolunu gözlüyor. Bedelli döneminde çevre illerden dilenciler de Burdur’a akın ediyor.

‘Bedelli gitti, bari uzun dönem gelsin’

Ankaralı Oskar Pastanesi, bedelli askerlik fırsatını görüp Burdur’da şube açmış. Pastanenin 49 çalışanı var. Sahibi Mahmut Nedim Hatlaş, “Burdur’da yarımız kadar işçi çalıştıran yok, bedelli askerlerin en gözde mekanı burasıydı. Hafta sonu “brunch” veriyoruz ve 58. Alay’ın büyük çoğunluğu bize geliyordu. Bedellinin kaldırılması bizim için yıkım oldu. Bir süre idare ederim ama daha sonra işçi çıkartırız. Yıllık cirodan en az 200 bin lira zararım olur. Başbakan’a mektup yazdım, esnaf arkadaşlara imzalatıp Ankara’ya göndereceğim. Talebimiz Burdur’a 15 ay uzun dönem asker gelsin. Uzun süre kalan asker her hafta sonu çarşıya çıkar ve ekonomi hareketlenir. Polis okulu, subay okulu da kurulursa sırtımız yere gelmez, bedelliyi de aramayız. Sayın Erdoğan sesimizi duysun, kötü durumdayız” diyor.

‘Yeni bedelli bizim sonumuz olacak’

Taksici Mehmet Acar, “Asker geldiği zaman günlük en az 300 lira kazandığımız olurdu, şimdi mazot parasını zor çıkarıyoruz. Bu gidişle Burdur iflas eder” diyor. Burdur’un en eski işletmelerinden Özsarı Kebapçısı’nın müdürü Uğur Yavuzkan, “Esnaf için yıkım olacak. Birçok esnaf kepenk kapatacaktır” diye konuşuyor. Müze Çay Bahçesi’nin işletmecisi Mehmet Aslan ise, “Bizim sonumuz olacak. Kirayı zor karşılarız, 16 kişi çalışıyor günde 500 lira toplasak bayram ediyoruz. İşçi parasını zor öder oldu, ya işçi çıkaracağım ya da dükkanı devredeceğim. Milletvekilleri çözüm için çabalamalı” diye çözüm istiyor.

Üniversite şehri olursak kurtuluruz

-Burdur Ticaret ve Sanayi Odası Başkanı Yusuf Keyik: “Burdur’a yılda dört dönemden toplamda 20 bin bedelli asker geliyordu. Bazılarının eşleri, aileleri de 21 gün boyunca burada askerlik yapıyor. Burdur’da bedelli 1984’ten beri devam ediyor. 3 haftalık bir sürede 6 gün izin yapıyorlar. Yılda yaklaşık 30 milyon dolar Burdur ekonomisine para giriyordu. Esnaf olarak özellikle hizmet sektörü zarar görecek. Lokanta, otel, berber, kafeler. 15 aylık uzun dönem askerler ilimizde eğitilirse şehir yine kurtulur, sürekli olsun yılda 15-20 bin kişi gelip gidiyor. Üniversite şehri olursak gelirimiz dengelenir, bunun için de üniversitede yeni bölümler açılmalı. 10 bin olan öğrenci sayısı 50 bine çıkmalı. Sanayi yatırım teşvik edilmeli, kalkınmada öncelikli il olmalı.”

Tezkereyi Burdur’da alanlar

Yurt dışında yaşayan ve vatani görevlerini Burdur’da bedelli olarak tamamlayanların arasında Mustafa Koç, Cem Uzan, Reha Muhtar, Demir Sabancı, Başbakan Erdoğan’ın oğlu Bilal Erdoğan, damadı Berat Albayrak, milli futbolcu Emre Belözoğlu, Nihat Kahveci, milli basketbolcu Hidayet Türkoğlu, boksör Eyüp Can, Mehmet Ali Erbil, Rafet El Roman ve Kubat gibi isimler var.

‘En az 8 şiddetinde deprem’

Burdur’un yaşadığı travmayı şehrin tek dört yıldızlı oteli Grand Öner’in müdiresi Sabiha Yurtseven şu sözlerle özetliyor: “Bedelli gitti, Burdur 8 şiddetinde depremle çöktü.” Burdur’un yatak kapasitesi 550, Grand Öner Otel’in yatak kapasitesi 66. SPA hizmeti de veriyor. “Kışlada yıpranan bedelli asker bizim otelin SPA’sına koşar ve kendini bakıma alırdı. İki günlük cirosu, toplam aylık oda satışına denk gelirdi. Bedellinin katkısı gibi kimse Burdur ekonomisine katkı yapamaz. Ne polis okulu, ne üniversite, ne de 15 aylık askerler. Bedelliler başkaydı” diyor.