Zon­gul­dak-Ka­ra­don Kö­mür İş­let­me­si­’n­de 2010 yı­lın­da mey­da­na ge­len ma­den ka­za­sın­da 30 iş­çi ha­ya­tı­nı kay­bet­miş­ti. Bu ka­za için Baş­ba­kan Tay­yip Er­do­ğan, “Bu mes­le­ğin fıt­ra­tın­da ölüm va­r” di­yor­du. Ya­ni ka­za­la­rın do­ğal ol­du­ğu­nu be­lir­ti­yor­du. Dö­ne­min Ça­lış­ma ve Sos­yal Gü­ven­lik Ba­ka­nı Ömer Din­çer ise “Gü­zel öl­dü­le­r” açık­la­ma­sıy­la ta­ri­he geç­ti.

Baş­ba­ka­n’­ın bu açık­la­ma­la­rın­dan son­ra CHP mil­let­ve­ki­li so­ru öner­ge­le­ri ver­di. An­cak Baş­ba­ka­n’­dan ce­vap yok. Fran­sa­’da­ki kö­mür ocak­la­rın­da 50 yıl, İtal­ya­’da 30 yıl­dır ka­za ol­mu­yor. İş­te CHP mil­let­ve­kil­le­ri de­ği­şik ül­ke­ler­den ör­nek­ler ve­rip, So­ma­’da 5 yıl­da 11 ki­şi­nin ölü­mü­nü TBMM gün­de­mi­ne ge­tir­mek is­te­di. An­cak din­le­yen kim?

Av­ru­pa’da birinciyiz
2010 yı­lın­da 131 ma­den­ci, 2011 yı­lın­da 85 ma­den­ci, 20012 yı­lın­da 88 ma­den­ci, ge­çen yıl için­de de 80 ma­den­ci ha­ya­tı­nı kay­bet­ti. Dün­ya ma­den­ci­li­ğin­de ilk sı­ra­da yer alan Çin ve ABD ile kı­yas­lan­dı­ğın­da Tür­ki­ye­’de­ki ka­za­lar so­nu­cu ha­ya­tı­nı kay­be­den ma­den­ci sa­yı­sı­nın hay­li yük­sek ol­du­ğu or­ta­ya çı­kı­yor. Ma­den ka­za­la­rın­da Tür­ki­ye Av­ru­pa ül­ke­le­ri ara­sın­da bi­rin­ci, dün­ya­da ise üçün­cü sı­ra­da… Çi­n’­de ka­za­la­rın azal­tıl­ma­sı ör­nek alı­nıp 2009 yı­lın­da ra­por ha­zır­lan­mış ama o sa­de­ce ka­ğıt üze­rin­de kal­mış.

So­ma Hol­ding, Ey­nez kö­mür oca­ğı­nı Tür­ki­ye Kö­mür İş­let­me­le­ri­’n­den dev­ral­mış. 9 Tem­muz 2013’te kö­mür oca­ğı­nın açı­lı­şı­na Ta­ner Yıl­dız ve çok sa­yı­da AK­P’­li ka­tıl­mış. Ta­ner Yıl­dız, açı­lış­ta ma­de­nin ye­ni iş­let­me­ci­le­ri­ne öv­gü­ler yağ­dır­mış.
Ma­den oca­ğı ta­şe­ron usu­lü iş­çi ça­lış­tı­rı­yor. Ama res­mi ka­yıt­lar­da ken­di fir­ma­sın­da iş­çi­le­rin gö­rül­dü­ğü yo­lun­da CHP Ge­nel Baş­ka­nı­’na bil­gi ve­ril­di­ği­ni öğ­re­ni­yo­rum. Oy­sa bu tip iş­ler­de ka­li­fi­ye iş­çi ça­lış­tı­rıl­ma­sı ge­re­ki­yor. Ma­ni­sa Mil­let­ve­ki­li Öz­gür Özel, soh­be­ti­miz­de da­ha il­ginç bir du­ru­ma de­ği­ni­yor. Ta­şe­ron ça­lış­tı­ran fir­ma­lar da ba­zı iş­le­ri baş­ka ta­şe­ron­la­ra yap­tı­rı­yor­muş. Zon­gul­dak, Bar­tın, Kü­tah­ya ve Ba­lı­ke­si­r’­den ge­len iş­çi­ler bu­lu­nu­yor. Kı­sa­ca So­ma­’da 20 bin ma­den iş­çi­si var, bun­la­rın 15 bi­ni ye­r al­tın­da ça­lı­şı­yor. On­lar­da­ki "yüz ka­ra­sı de­ğil kö­mür ka­ra­sı…"

CHP Ge­nel Baş­ka­nı Ke­mal Kı­lıç­da­roğ­lu ile bir­lik­te ka­za ye­ri­ne git­tik. Kur­tar­ma eki­bi çok ama ki­min ne yap­tı­ğı, ya­pa­ca­ğı ko­nu­sun­da kar­ma­şa ya­şa­nı­yor. Dö­nüş yo­lun­da Kı­lıç­da­roğ­lu­’n­dan So­ma iz­le­nim­le­ri­ni din­li­yo­rum:

Bil­di­ği­miz var­di­ya böy­le de­ğil
“Bir ger­çek ve bir be­lir­siz­lik var. Ger­çek olan; in­san­la­rın ha­yat­la­rı­nı kay­bet­tik­le­ri­dir. Be­lir­siz­lik ise ola­yın na­sıl mey­da­na gel­di­ği, içe­ri­de kaç ki­şi­nin ol­du­ğu da bi­lin­mi­yor. Oca­ğa gi­ren her­kes kar­tı­nı ba­sa­rak gi­rip çı­kı­yor. ‘İ­çer­de kaç ki­şi ol­du­ğu­nu bil­mi­yo­ruz. Var­di­ya de­ği­şi­mi sı­ra­sın­da ka­za ol­du­’ de­ni­li­yor. Var­di­ya de­ği­şi­mi­nin oca­ğın için­de ol­du­ğu­nu öğ­ren­dik. Tü­mü çık­ma­dan, ye­ni ki­şi ge­li­yor o ay­rı­lır­ken o işe baş­lı­yor. Böy­le bir sis­te­me ta­nık ol­duk. Be­nim bil­di­ğim bir var­di­ya çı­kar, di­ğe­ri gi­rer. Bu­ra­da bir boş­luk yok. Kart­lı gi­riş-çı­kış ol­du­ğu­na gö­re şöy­le bir kuş­ku var: Ka­yıt dı­şı ça­lı­şan­lar var mı? Si­gor­ta­sız ça­lı­şan­lar var mı? Ço­cuk­la­rın ol­du­ğu yö­nün­de du­yum­lar var. Kay­gı­lar­la il­gi­li be­lir­siz­lik var. Yet­ki­li­ler de ‘bil­mi­yo­ruz, bel­li de­ği­l’ di­yor­.

Ba­kan ön­yar­gı­lı ko­nu­şu­yor
Ener­ji ve Ta­bi­i Kay­nak­lar Ba­ka­nı Ta­ner Yıl­dız, açık­la­ma­la­rın­da fir­ma­yı öve öve bi­ti­re­mi­yor. Ba­ka­nın, fir­may­la il­gi­li bu aşa­ma­da olum­lu gö­rüş be­lirt­me­si doğ­ru de­ğil. Bi­lir­ki­şi ra­po­ru­nu gör­me­den ya­pı­lan bu ko­nuş­ma­lar mak­sat­lı­dır. Ola­yın ne­den kay­nak­lan­dı­ğı­nı sap­ta­ma­dan ön yar­gıy­la ko­nuş­ma­sı ka­bul edi­le­mez. 300 ci­va­rın­da ki­şi­nin ha­ya­tı­nı kay­bet­ti­ği yer al­tı ma­den iş­let­me­si­ni iş­le­ten ki­şiy­le il­gi­li olum­lu be­yan­lar­da bu­lun­mak, ba­ka­nın ön yar­gı­lı ol­du­ğu­nu gös­te­rir. Bu da hak­lı ola­rak şu kay­gı­yı gün­de­me ge­ti­rir: İler­ide bi­lir­ki­şi­le­re bas­kı ya­pı­lıp ken­di is­te­dik­le­ri yö­n­de ra­po­run çık­ma­sı­nı sağ­la­ya­bi­lir­ler. Baş­ba­kan iş ka­za­la­rı­nı bil­mi­yor mu? Bu olay­da bi­le CHP’­yi suç­la­mak için fır­sat kol­lu­yor. Oy­sa biz bu­gün de ala­bil­di­ği­ne dik­kat­li bir dil kul­la­nı­yo­ruz. Baş­ba­kan, ken­di ka­ba­ha­ti­ni bi­zim üze­ri­mi­ze yı­ka­bil­me­nin te­la­şı için­de. 300’ü aş­kın in­san ha­ya­tı­nı kay­bet­miş. Her­hal­de bu­nun bir so­rum­lu­su ol­ma­lı. Baş­ba­ka­n’­a sor­mak ge­re­ki­yor, bu ola­yın so­rum­lu­su kim?

O söz­ler, kat­li­ama da­ve­tiye
Baş­ba­kan, ma­den ka­za­la­rı için ‘ka­za­lar işin fıt­ra­tın­da va­r’ di­yor ve 100 yıl ön­ce­ki ka­za­lar­dan ör­nek­ler ve­ri­yor. Baş­ba­kan bu söz­le­riy­le ölüm­le­re, ka­za­la­ra, kat­li­am­la­ra da­ve­ti­ye çı­ka­rı­yor. Ma­den oca­ğın­da ça­lı­şan­lar ölü­mü gö­ze ala­rak ça­lış­maz­lar. Han­gi iş olur­sa ol­sun ölüm için ça­lış­ılmaz, alın te­riy­le ka­za­nıp evi­ne ek­mek gö­tür­mek için ça­lı­şı­lır. Dev­le­tin gö­re­vi, onun ça­lış­ma or­ta­mı­nı gü­ven­ce al­tı­na al­maktır.
Şu so­ru­yu sor­ma­sı la­zım; ne­den ma­den ka­za­la­rın­da Av­ru­pa­’da bi­rin­ci, dün­ya­da üçün­cü­yüz? Ne­den Av­ru­pa­’da bu mes­le­ğin ka­de­rin­de ölüm yok. Te­şe­ron­laş­tır­ma ka­der mi? İş gü­ven­li­ği ol­ma­dan iş­çi ça­lış­tır­mak ka­der mi? O ül­ke­ler­de fıt­rat yok mu? O ül­ke­ler­de de ma­den çı­ka­rı­lı­yor, in­san­lar ça­lı­şı­yor. O ül­ke­ler­de hü­kü­met, dev­let yok mu? Var. Ama ölüm­ler bu
ka­dar ol­mu­yor? Ne­den?”

CHP Ge­nel Baş­ka­nı, sa­lı gü­nü grup top­lan­tı­sı­nı hep iş ka­za­la­rı­na ayı­ra­cak. Da­ha ön­ce hiç dik­ka­te alın­ma­yan iş ka­za­sı uya­rı­la­rı bel­ki bi­ri­le­ri­nin dik­ka­ti­ni çe­ker